Yeşilırmak havzası toprak sıcaklığı veritabanının oluşturulması ve toprak sıcaklığı ile coğrafik, topografik ve bazı toprak değişkenleri arasındaki olası ilişkilerin coğrafi bilgi sistemleri ile araştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Yeşilırmak Havzası toprak sıcaklık veri tabanları coğrafi bilgi sistemleri (CBS) çatısı altında ters mesafe ağırlık interpolasyon (IDW) uzaysal analiz ve yükseltiye bağlı modelleme olmak üzere iki ayrı yöntemle oluşturulmuştur. Böylece beş farklı derinlik (5cm, 10cm, 20cm, 50cm ve 100cm) ve beşer yıllık zaman dilimlerini içeren toplam 7 zaman dilimi (1982-1986, 1987-1991, 1992-1996, 1997-2001, 2002-2006, 2007-2011, 2012-2016) için 35 raster interpolasyon ve 35 raster model harita olmak üzere toplam 70 sayısal veri tabanı üretilmiştir. İki farklı yönteme göre elde edilen veri tabanları tanımsal istatistik sonuçlarına göre karşılaştırılmıştır. Ayrıca, elde edilen toprak sıcaklığı veri tabanlarının diğer toprak değişkenleri (organik karbon, pH ve Katyon Değişim Kapasitesi), topografik değişkenler (yükselti, eğim, bakı) ve coğrafik konum (enlem, boylam) ile ilişkileri korelasyon analizi ile araştırılmıştır. Tanımsal istatistik değerlendirmelerine göre interpolasyon haritaları model haritalara göre daha doğru kabul edilmiştir. Geçen 35 yıllık süreç içinde küresel ısınmaya bağlı olarak Yeşilırmak Havzası toprak sıcaklıklarında bir artış eğilimi tespit edilmiştir. Korelasyon analizleri sonucunda ortaya çıkarılan ilişkiler arasında toprak sıcaklıkları ile en yüksek korelasyonları gösteren bağımsız değişkenler enlem ve yükselti olmuştur.

In this study, soil temperature data bases of Yeşilırmak Basin were established by two different methods as inverse distance weighted interpolation (IDW) and elevation dependent modeling in the the frame of geographic information systems (GIS). Thus, a total 70 digital databases including 35 raster intepolated and 35 raster model maps were produced for 5 different soil depth (5cm, 10cm, 20cm, 50cm and 100cm) and 7 five-year duration time periods (1982-1986, 1987-1991, 1992-1996, 1997-2001, 2002-2006, 2007-2011, 2012-2016). The databases obtained according to two different methods were compared according to the descriptive statistics results. In addition, the correlation of soil temperature databases with other soil variables (organic carbon, pH and Cation Exchange Capacity), topographic variables (elevation, slope, aspect) and geographic location (latitude, longitude) were investigated by correlation analysis. According to descriptive statistical evaluations, interpolation maps were considered more accurate than model maps. During the last 35 years, an increasing trend in the soil temperatures of Yeşilırmak Basin has been determined due to global warming. Correlation analyzes revealed that the independent variables showing