Yabancı otlardan boya bitkisi olarak yararlanma

Abstract

Milattan önce 2000'li yıllara kadar uzanan bir geçmişte, başta Çinlilerin indigo ve Çin yeşili denilen özel boyalar ile ipeklerini boyaması ve Eski Mısır'dan kalma mumyalarda bitkisel ve madensel boyaların bulunması bitkisel kökenli boyamacılığın bilindiğinin kanıtını oluşturmaktadır. Doğal boyar madde bitkilerin kök, gövde ve çiçek aksamlarından yararlanılarak yapılan boyama işlemidir. Günümüzde çeşitli yabancı otlardan yararlanılarak boyama işlemi yapılmıştır. Bu çalışma Tokat ilinde bulunan 10 farklı bitkinin boyacı papatyası (Anthemis tinctoria L.), hakiki şahtere (Fumaria officinalis L.), ebegümeci (Malva sylvestris L.), sarıtaş yoncası (Melilotus officinalis L. Desr.), muhabbet çiçeği (Reseda lutea L.), kök boya (Rubia tinctorum L.), kıvırcık labada (Rumex crispus L.), kanarya otu (Senecio vulgaris L.), serçe dili (Stelleria media L.Vill.) ve sığır kuyruğu (Verbascum nigrum L. ) boyamacılıkta yün ve pamuk üzerinde 5 farklı mordanlı ve mordansız olarak kullanılması sonucu elde edilen boyaların renk kodlarının belirlenmesi için yapılmıştır. Mordan maddesi olarak şap, göz taşı (bakır sülfat), odun külü, elma sirkesi ve sönmüş kireç tozu kullanılmıştır. Bitkilerden elde edilen boyar madde ile boyanan saf yün ve pamuk pantone renk skalasındaki renk kodlarına göre tanımlanması yapılmıştır. Boyanan materyallerin göze hitap edecek renklere sahip olduğu da gözlemlenmiştir. Bu sonuçlar doğal boyar maddelerin sentetik kimyasallara göre insan sağlığı için daha büyük bir öneme sahip olduğunu ve günümüz koşullarında doğal boyamacılığın önemini vurgulamaktadır.

In the past back to 2000s BC, especially Chinese people used indigo and chinese green dyeing of their silk and mummies. Ancient Egypt are evidence of plant-based dyeing. Natural dye stuff is the process of dyeing by using root, stem and flower parts of plants. Today, dyeing process has been made by using various weeds. In this study, 10 different plants found in Tokat yellow commonwile (Anthemis tinctoria L.), common fumitory (Fumaria officinalis L.), common mallow (Malva sylvestris L.), sweetclover (Melilotus officinalis L. Desr.), yellow mignonette (Reseda lutea L.), dyer's madder (Rubia tinctorum L.), curly dock (Rumex crispus L.), common groundsel (Senecio vulgaris L.), chickweed (Stelleria media L.Vill.) and dark mollein (Verbascum nigrum L.) dyeing on wool and cotton in 5 different mordant and nonmordant. It was made to determine the color codes of the paints obtained as a result of the use. As mordants screed, eye stone (copper sulfate), wooden ash, apple vinegar and slakedlime powder were used. Pure wool and cotton dyed with dyes obtained from plants were identified according to color codes in pantone color scale. It was also observed that the dyed materials had colors that appealed to the eye. These results emphasize that natural dyes have a greater importance for human health than synthetic chemicals and emphasize the importance of natural dyeing in today's conditions.