Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarının öğretmen algılarına göre incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, öğretmen algıları çerçevesinde okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları sergileme düzeylerini ve bu düzeyin öğretmenlerin cinsiyeti, kıdemi, branşı ve eğitim durumu gibi değişkenlere göre değişip değişmediğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada öğretmen algılarına göre, okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları `hizmet, sevgi, güven, fedakârlık, alçakgönüllülük, vizyon ve yetkilendirme` boyutlarında incelenmiştir. Araştırma evrenini, Tokat il merkezinde ve Sulusaray ile Yeşilyurt ilçelerinde 2012-2013 eğitim-öğretim yılında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenen 677 öğretmen oluşturmaktadır. Öğretmenlere uygulanan ve çalıştıkları okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarını sergileme düzeylerini değerlendirmek için Dennis (2005) tarafından geliştirilen `Hizmetkâr Liderlik Değerlendirme Ölçeği` 7 boyut ve 5'li Likert `Hiçbir Zaman; Nadiren; Orta Düzey; Çoğunlukla; Her Zaman` şeklinde derecelenmiş 42 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin ilk bölümünde katılımcıların kişisel bilgileriyle ilgili bir bölüme de yer verilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 15 paket programı kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistikî tekniklerin yanı sıra bağımsız örneklemT-Testi (independent sample T-Test), tek yönlü varyans (one-way Anova) analizi, Kruskal Wallis H-Testi gibi istatistikî tekniklerden de yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; öğretmenlerin çalıştıkları okullardaki yöneticilerin meslekî kıdemlerine göre hizmetkâr liderlik davranışı sergileme düzeylerine bakıldığında bütün alt boyutlarda değişkenlik görülmüştür. Bu değişkenlik üzerinden `hizmet`, `sevgi` ,`güven`, `fedakârlık`, `alçakgönüllülük`, `vizyon`, `yetkilendirme` alt boyutlarında 11-15 yıl arası kıdemi olan yöneticilerin 1-5 ve 16+ yıl kıdemi olan yöneticilere göre hizmetkâr liderlik davranışı sergileme düzeylerinin daha olumlu olduğu sonucuna varılmıştır. Öğretmenlerin meslekî kıdemleri ve görev yaptıkları okul kademesi ile okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışı sergilemesi arasında doğrudan bir ilişki olmadığı görülmüş,`Eğitim fakültesi` mezunu olan yöneticilerin hizmetkâr liderlik davranışı sergileme düzeylerinin `diğer fakülte` mezunu olan yöneticilerin hizmetkâr liderlik davranışı sergileme düzeylerine göre daha olumlu olduğu sonucuna varılmıştır.Öğretmenlerin eğitim düzeyleri ile okul yöneticisinin hizmetkâr liderlik davranışı sergilemesi arasında lisans mezunu olan öğretmenlerin algılarının yüksek lisans mezunu olan öğretmenlere göre daha olumlu olduğu görülmüş; sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan okullarda görev yapan öğretmenlerin sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan okullarda görev yapan öğretmenlere göre okul yöneticisinin hizmetkâr liderlik davranışı sergilemesine yönelik algılarının daha olumlu olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar Sözcükler: Liderlik, hizmetkâr lider, yönetici, öğretmen.

The purpose of this study is to determine the level of servant leadership behaviors demonstrated by school principals within the frame of of teachers' perceptions and see if it changes depending on the variables like gender, professional seniority, branch and educational status of the teachers. The servant leadership behaviors of the school principals were examined under the dimensions of ` service, love, trust, altruism, humility, vision and empowerment` in this study.The population of the study includes teachers working in Tokat city center and its districts Sulusaray and Yeşilyurt in 2012-2013 educational year. The sample of the study is 677 teachers chosen with the method of stratified sampling. `Servant Leadership Assessment Instrument`, developed by Dennis (2005) and applied to the teachers to evaluate the level of the servant leadership behaviors of the school principals, consists of 7 dimensions and 42 items scaling `never, rarely, usually, mostly and always`. The instrument also has a section in the first part in which personal information can be found relating to the participants.SPSS 15 packet program was used in analyses of the data. Besides descriptive statistics (i.e. percentage, frequencies, means and standard deviation), inferential statistics (i.e. t-Test, one-way Anova and Kruskal Wallis H-Test) were also used to analyse the data.According to the research findings, variability is seen in all the dimensions looking to the level of the servant leadership behavior of the school principals with regard to principals' professional seniority. It is concluded that the level of performing servant leadership behaviors of principals having 11-15 years of seniority is more positive than those of 1-5 years and 16+ years under the dimensions of `service`, `love`, `trust`, `altruism`, `humility`, `vision` and `empowerment`. It is seen that the professional seniority and the school level of the teachers do not have a direct relationship with the exhibition of servant leadership behavior by the school principal. It is also inferred that the principals graduated from `Faculty of Education` display servant leadership behavior more positively compared to the principals graduated form `other faculty`.Examining the perceptions of the teachers relating to the servant leadership behaviors demonstrated by the principals with regard to their graduation level, it is seen the bachelor's graduates have a higher one than the master's graduates. It is also concluded that the teachers working in socio-economically higher schools have a more positive perception in relation with the principal's servant leadership behavior display compared to those in lower schools.Key Words: Leadership, servant leader, school principal, teacher.