Fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tokat ili örneği

Abstract

Bu araştırmada fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmadanicel araştırma yöntemi benimsenerek,betimsel tarama modelinde karşılaştırma türü ilişkisel tarama yönetimi kullanılmıştır. Araştırmanın ulaşılabilir evrenini 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında Tokatİli Merkez, Artova, Erbaa, Turhal, Pazar ve Zile ilçelerinde bulunan devlet okullarında görev yapan 155 fen bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarakTschannen-Moran ve Woolfolk (1998) tarafından geliştirilen ve Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından Türkçe'ye uyarlanan `Öğretmen Öz-Yeterlik İnancı Ölçeği` ileKieffer ve Henson (2000) tarafından geliştirilen ve Çapa-Aydın, Uzuntiryaki-Kondakçı, Temli ve Tarkın (2013) tarafından Türkçe'ye uyarlanan `Öz-Yeterlik Kaynakları Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin analizinde; `Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ve öz-yeterlik kaynakları ne düzeydedir?` sorularını yanıtlamak için aritmetik ortalama, standart sapma, en düşük ve en yüksek değerleri içeren betimsel istatistiklerkullanılmıştır.`Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ve öz-yeterlik kaynakları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?` araştırma sorusunu yanıtlamak için Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayıları hesaplanmıştır.`Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları cinsiyete göre farklılık göstermekte midir?` sorularını yanıtlamak için bağımsız örneklemler t-testi uygulanmıştır.Son olarak, `Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları kıdeme göre farklılık göstermekte midir?` araştırma sorusunu yanıtlamak için tek yönlü varyans analizi (one-wayANOVA) yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının ölçeğinin tüm alt boyutları için (öğrenci katılımı, öğretim stratejisi ve sınıf yönetimi) çok yeterli düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik kaynakları için ise doğrudan yaşantı ile sözel iknaboyutları genellikle doğru, dolaylı yaşantı boyutu çoğunlukla doğruve fizyolojik ve duygusal durum boyutu ise ara sıra doğrudüzeyinde bulunmuştur. Fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının alt boyutları ile öz-yeterlik kaynaklarının alt boyutları arasındaki ilişki incelendiğinde; en yüksek ilişki öğretim stratejisi ile doğrudan yaşantı boyutları arasında bulunurken, en düşük ilişki öğretim stratejisi ile fizyolojik ve duygusal durumboyutları arasındaçıkmıştır. Öğretmen Öz-Yeterlik İnancı Ölçeği`nin alt boyutları arasındaki ilişkisi incelendiğinde; en yüksek ilişki öğretim stratejisi ile öğrenci katılımı arasında bulunurken, en düşük ilişki sınıf yönetimi ile öğrenci katılımı arasındabulunmuştur. Son olarak `Öz-Yeterlik Kaynakları Ölçeği`nin alt boyutları arasındaki ilişki incelendiğinde; en yüksek ilişki sözel ikna ile dolaylı yaşantı arasında bulunurken, en düşük ilişki fizyolojik ve duygusal durum ile doğrudan yaşantı boyutları arasında bulunmuştur. Fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynaklarının cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını test etmek için yapılan bağımsız örneklemler t-testi sonucunda kadınlar ile erkekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Benzer şekilde fen bilimleri öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ile öz yeterlik kaynaklarının kıdeme göre farklılaşıp farklılaşmadığını bulmak için yapılan tek yönlü varyansanalizi (one-wayANOVA) sonucunda kıdeme göre istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olmadığı ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları arasındaki ilişkicinsiyet ve kıdeme göre incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu sonucun daha detaylı incelenmesi için farklı cinsiyet ve kıdeme sahip öğretmenlerle nitel araştırma yöntemi kullanılarak daha ayrıntılı bir inceleme yapılabilir. Ayrıca araştırmanın kapsamı Tokat ili ile sınırlı kalmayıp Karadeniz bölgesindeki ortaokullarda görev yapan fen bilimleri öğretmenlerineulaşılarak araştırmanın bulguları karşılaştırılabilir. Anahtar Kelimeler:Fen eğitimi, öğretmen eğitimi, öz-yeterlik inancı, öz-yeterlik kaynakları

In this research it has been aimed at examining the relationship betweenscience teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy. In this research quantitative research approach was employed, while comparative type relational survey method as a type ofdescriptivesurvey method was used. The target population of the research was composed of 155 science teachers who were in-service at state schools located at Tokatprovinceincludingcentral andArtova, Erbaa, Turhal, Pazar and Ziledistricts at 2018-2019 education year's autumn half term. As a data collection tool `Teachers' Sense of Efficacy Scale` developed by Tschannen-Moran and Woolfolk (1998) and adapted to Turkish by Çapa, ÇakıroğluandSarıkaya (2005),and `Sources of Self-Efficacy Inventory` developed byKiefferand Henson (2000) and adapted to Turkish by Çapa-Aydın, Uzuntiryaki-Kondakçı, TemliandTarkın (2013) were used. At the analysis of the data; descriptive statistics containing mean, standarddeviation, minimum and maximum values were calculated in order to answer the research question `What is the level of science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy?` Pearson momentscorrelation quefficients were interpreted to answer the research question `Is there a significant relationship between science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy?`Independent samples t-test was appliedin orderto answer the research question `Do science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy vary according to gender?`Lastly, one way analysis of variance (one-way ANOVA) was run in order to answer the research question `Do science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy vary according to year of seniority?`Results of the analysis revealed that science teachers' self-efficacy beliefs were at the level of very sufficient for all sub-dimensions (efficacy for classroom management, efficacy for studentengagement, and efficacy for instructional strategies). Concerning science teachers' sources of self-efficacy, mastery experience and verbal persuasion dimensions were found at the level of generally true for me andvicarious experience dimension was found at the level of mostly true for me;while, physiological and emotional arousal dimension was found to be at the level of sometimes true for me. When the relationship among the dimensions of science teachers' self-efficacy beliefs' and sources of their self-efficacy were examined; the highest relationship was found between instructional strategies and mastery experience dimensions, while the lowest relationship came out at instructional strategies and physiological and emotional arousal dimensions. When the correlations among the dimensions of teachers' self-efficacybeliefs were examined; the highest correlation was found betweeninstructional strategies and studentengagement dimensions; while, the lowest relationship was found between classroom management and student participation dimensions. Finally, when the relationship between sub dimensions of `Sources of Self-Efficacy Inventory` is examined; the highest correlation was found between verbal persuasion and vicarious experience dimensions; while, the lowest correlation was found between physiological and emotional arousal and mastery experience dimensions. As a result of independent samples t-test which was done to test whether science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy vary by gender, no statistically significant difference was found between men and women. Similarly, results of one-way analysis of variance (one-way ANOVA),which was run to find whether science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacy vary by year of seniority, produced no significant difference among groups. At the end of this research, when the relationship between science teachers' self-efficacy beliefs and sources of their self-efficacywas examined, it wasfounded that therewas no statistically significant difference according to gender and year of seniority. For this result to be examined more detailed, a more in depth examination can be made by using qualitative research method including teachers having different gender and year of seniority. Moreover, research scope may not be limited with Tokat province, in-service science teachers working atmiddle schools in Black Sea Region may be reached and research findings can be compared. Keywords: Science education, teacher education, self-efficacy beliefs, sources of self-efficacy