Meme kanseri olan kadınların birinci derece yakınlarına verilen eğitimin sağlık inançlarına olan etkisinin belirlenmesi

Abstract

Araştırma birinci derece yakınlarında meme kanseri olan kadınlara verilen eğitimin sağlık inançlarına olan etkisinin belirlenmesi amacıyla yarı deneysel olarak yapılmıştır.Araştırmanın örneklemi Şifa Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Bornova Şubesi Kemoterapi ve Radyoterapi Ünitesine başvuran meme kanseri tanısı olan kişilerin yakınları oluşmuştur (n:50). Verilerin toplanmasında kadınlara ait bilgileri içeren `Tanıtıcı Özellikler Formu` ve `Sağlık İnanç Modeli Ölçeği` kullanılmıştır. Tanıtıcı özellikler formu, 37 maddelik bir formdan, SİMÖ, 8 alt boyut ve 52 maddeden oluşmaktadır. Ölçekte alt boyutlardan alınan puanın yükselmesi duyarlılık, önemseme/ciddiyet, sağlık motivasyonu, KKMM engelleri, KKMM yararları, KKMM öz etkililiği, mamografi yararları ve mamografi engellerinin yüksek algılandığı anlamına gelmektedir. Veriler yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Araştırma üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci kez uygulanan anket formu ve SİMÖ ile son kez uygulanan arasında 6 haftalık bir süre geçmiştir. Araştırmanın birinci aşamasında; anket formu ve SİMÖ birinci kez uygulanmıştır. Bir sonraki buluşma tarihi hastalarının bir sonraki kemoterapi ya da radyoterapi tedavisi alacakları randevu tarihlerine göre 3 hafta sonraya ayarlanmıştır. Belirlenen tarihte 4-6 kişiden oluşan eğitim gruplarına yüz yüze eğitim yöntemi kullanılarak eğitim verilmiştir. İkinci kez anket formu ve SİMÖ eğitimden yaklaşık 3 hafta sonra uygulanmıştır. Veri analizi için yanılma düzeyi 0.05 olarak belirlenmiştir. Bağımlı örneklemden elde edilen oranların karşılaştırılmasında Mc Nemar Test, bağımlı grupların ortalamalarının karşılaştırılmasında t testi kullanılmıştır.Kadınların yarısından çoğunun araştırmaya katılmadan önce meme kanseri riski ve meme kanserinden korunmaya yönelik tarama davranışları hakkında bilgi almadığı ve bilgi alanların da çoğunluğunu onkolog/diğer kanser alanında uzman hekimler tarafından bilgi aldığı, kadınların çoğunun hemşirelerden bilgi almak istemedikleri belirlenmiştir. Kadınların eğitim öncesinde KKMM yapmamalarına sebep olarak; `KKMM'nin nasıl yapılacağını bilmemeleri` olarak gösterdiği, eğitim sonrasında kadınların tamamı `KKMM'nin nasıl yapılacağını bildiğini` ifade ettikleri belirlenmiştir. Kadınların eğitim öncesi ve sonrasında KKMM yapma, klinik meme muayenesi yaptırma ve meme ultrasonu/mamografi çektirme oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Eğitim öncesi ve sonrasında SİMÖ'nün KKMM yararları/engelleri ve öz etkililiği, mamografi yararları ve engelleri alt başlık skorlarının istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdiği ancak duyarlılık, önemseme/ciddiyet, sağlık motivasyonu alt başlık skorlarının istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Birinci derece yakın, hemşire, meme kanseri, sağlık eğitimi.

This study aimed to identify the effects to health beliefs of the education given to the women who have first degree relative with breast cancer and conducted as a quasi-experimental. The sample of the study included 50 people whose relatives are diagnosed with breast cancer and applied to Şifa University Education and Research Hospital Bornova Branch Chemotherapy and Radiotherapy Unit. `The Introductory Characteristics Form` and `Health Belief Model Scale` were used for data collection. The Introductory Characteristics Form consists of 37 components and Health Belief Model Scale consists of 8 sub-dimension and 52 components. The increase of the points received from sub-dimensions means that sensitiveness, care/seriousness, health motivation, Breast Self-Examination obstacles, Breast Self-Examination benefits, self-effectiveness of Breast Self-Examination, benefits of mammography and obstacles of mammography are perceived high. Data collected by face-to-face interview method. The research conducted in three stages. There are 6 weeks period between first applied questionnaire form and health belief model scale and the last applied questionnaire form and health belief model scale. Questionnaire form and health belief model scale applied first time in the first stage of the research. Next meeting date arranged upon patients' next appointment dates for chemotherapy or radiotherapy treatment. On the determined date, approximately three weeks later, face to face training method used for education group of 4 – 6 people. Approximately three weeks later, the questionnaire form and health belief model scale applied for the second time. Error rate was defined as 0.05 for data analysis. In comparison the proportion of dependent samples obtained from McNemar tests, the comparison of the average of the dependent groups t test were used. More than half of the women did not get any information about breast cancer and scanning behavior for preventing breast cancer before participating the research. Most of the women got the information from oncologists and the other specialist physicians and it is determined that most of them did not want to get information from nurses. The women indicated that the reason of not doing Breast Self-Examination is that they do not know how to self-examine their breasts. After the training, all of the women stated that they know how to self-examine their breasts. Before and after the training there is a statistically significant discrepancy between the ratios of Breast Self-Examining, getting clinical breast examination, and getting mammary ultrasonography/ mammography. Before and after the training there is a statistically significant discrepancy between the subtitle scores of benefits/obstacles and self-effectiveness of Breast Self-Examination, benefits and obstacles of mammography but there is not any significant discrepancy between the subtitle scores of sensitiveness, care/seriousness and health motivation.Key Words: First degree relative, nurse, breast cancer, health education.