Folklorun beş işlevine göre Âşık Mahzuni Şerif`in şiirleri

Abstract

Âşık Tarzı Şiir Geleneği'nde çok önemli bir yere sahip olan Âşık Mahzuni Şerif, Alevi- Bektaşi kültürü içerisinde yetişmiş bir ozandır. Sanatını oluştururken Âşıklık Geleneği'nin güçlü ozanları; Pir Sultan, Davut Sulari ve Âşık Veysel'den ilhamını alan ozan, bütün âşıklar gibi gelenekten beslenmiştir; ancak şiirde ve müzikte kendi kişiliğini oluşturmuştur. Mahzuni'nin âşıklığı; gelenek unsurlarının değişen toplumsal koşullara göre modern bir perspektifle formatlandığı `yeni tip ozan`lıktır. Türkiye'nin 1950'li yıllardan itibaren sanayileşmeye bağlı olarak köyden kente başlayan göç süreci ve 1980'li yıllara kadar devam eden sosyo-kültürel ve siyasî iklimi şüphesiz âşık şiirine de yansımıştır. Bunu; elektronik kültür ortamının imkânlarından yararlandığı için de toplum tarafından popüler bir ozan olarak tanınan ve eserlerinde sosyal konuları işleyen Mahzuni Şerif'in şiirlerinde de sıkça görürüz. Yaşadığı dönemde meydana gelen sınıf çatışmaları, direnişler, eylemler, ayaklanmalar, darbeler, savaşlar, ekonomik krizler, ekonomik adaletsizlikler, haksızlıklar, zulümler, işkenceler, yasaklamalar ve baskılar Mahzuni Şerif'in içinde saklı kalmış duyarlılıkları ön plana çıkartmıştır. Bu çalışmada; Âşık Mahzuni Şerif'in şiirleri, Amerikalı Antropolog William Bascom'un `Folklorun Dört İşlevi` adlı makalesinde önerdiği dört işleve ve buna ek olarak İlhan Başgöz?ün beşinci işlev olarak önerdiği `Protesto` işlevine göre incelenmiştir. Âşık Mahzuni Şerif?in şiirlerinin beş işleve uygunluk gösterdiği görülmüştür. Ayrıca ozanın şiirlerinde beş işlevin kapsamı dışında kalan yeni işlevler tespit edilmiş ve bilim dünyasının dikkatlerine sunulmuştur. Sonuç olarak bu çalışma; kuramsal olarak Âşık Tarzı Şiir Geleneği bağlamında Âşık Mahzuni Şerif'in şiirlerine işlevsel açıdan bakarak araştırmacılara bir ışık tutma amacı taşımaktadır.Anahtar Sözcükler: Âşık Tarzı Şiir Geleneği, Âşık Mahzuni Şerif, Folklorun Beş İşlevi, Alevi-Bektaşi Kültürü, İşlevsel Halkbilimi Kuramı

Âşık Mahzuni Şerif, who is an important figure in Ashik Style Poetry Tradition, is a poet raised in Alevi Bektashi tradition. While creating his artistic notions, he got inspired from the mighty poets of Ashik Traditions such as Pir Sultan, Davut Sulari and Âşık Veysel. He made use of the traditions like all ashiks. However, he distinguished himself in poetry and music. Mahzuni's minstrelsy is a new type poetry which has been formatted based on the conditions of the changing elements of the traditions from a modern perspective. The migration process from the rural areas to urban ones depending on the industrialization from 1950s and socio-cultural and political atmosphere keeping to 1980s in Turkey was, beyond doubt, reflected in his poetries. He is recognized as a popular poet by the society benefitting from the opportunities of electronic cultural medium. We see these examples a lot in Mahzuni Şerif?s poetries where social issues are placed. The class conflicts, rebels, demonstrations, riots, coups, wars, economic crises, economic inequalities, injustices, oppressions, tortures, bans and pressures having taken place during his period enabled the hidden sensitive issues inside Mahzuni Şerif to bring into open. In this study, Âşık Mahzuni's poetries are examined based on `The Four Functions of the Folklore` by American Anthropology William Bascom and the fifth function `Protest` suggested by İlhan Başgöz. It has been seen that Âşık Mahzuni?s poetries are convenient with the five functions. Besides, new functions have been determined apart from the five functions and paid attention to the science world. As a result, this study aims to shed light to researchers by examining Âşık Mahzuni's poetries from the point of the functions in the context with the Ashik Style Poetry Tradition theoretically.Key words: Ashik Style Poetry Tradition, Âşık Mahzuni Şerif, Five Functions of Folklore, Alevi-Bektashi Culture and Functional Folklore Theory.