The international news agencies in the Ottoman Empire (1854-1908)

Abstract

Bu tez uluslararası haber ajanslarının-özellikle Reuter ve Havas- Osmanlı İmparatorluğu'nda kuruluşlarını, faaliyetlerini ve Osmanlı Devleti ile ilişkilerini konu edinmektedir. 19. yüzyıl Avrupa emperyalizmine sahne olurken uluslararası iletişim bu yayılmacı uygulamaların önemli ihtiyaçlarından biriydi. 19. yüzyılın ortasında yaygın olarak hizmete başlayan uluslararası haber ajansları telgrafın icadıyla birlikte bu yayılmacılığın önemli araçlarından biri oldu. Havas Kırım Savaşı'nda İstanbul'a muhabir gönderirken 1860'ların ortasından itibaren Havas ile Reuter Osmanlı Devleti'nin başkentinde bürolar açtılar. Ajanslar Osmanlı basını için haber kaynağı olurken ticaret çevresi de bundan istifade etti. Osmanlı Devleti ise kısa sürede ajansların en mühim müşterisi haline geldi. Ancak Osmanlı Devleti çok geçmeden ajansların Avrupa'ya yolladığı ve İstanbul'da servis ettiği haberleri `kötü niyetli ve düşmanca` olmalarından dolayı `tehdit` olarak görmeye başladı. Buna karşın Osmanlı Devleti'nin basını idare etmek için kurumsal altyapısı mevcut değildi. Osmanlı Devleti ile ajanslar arasında `karşılıklı bağımlılık ilişkisi` bulunduğundan iki taraf da birbirlerinin imkânlarından istifade etmeyi denediler. Menfaatler çakışınca ise karşılıklı mücadele kaçınılmaz oldu. Uluslararası haber ajansları kendi aralarında işbirliği yapıp merkezlerinin bulunduğu devletlerin siyasi etki alanlarına göre dünyayı paylaşırken Osmanlı Devleti için Havas ile Reuter büyük rekabet içine girdi. Emperyalizm sürecinde Avrupa devletlerinin birer araçları olan ajanslar Osmanlı İmparatorluğu'nda nüfuz edinme arayışlarının bir parçası oldular. Osmanlı Devleti ise bunun karşısında bir obje olmamış; verdiği mücadele ile özne olmayı denemiştir.

This dissertation explores the establishment, development and activities of international news agencies, particularly Reuter and Havas in the Ottoman Empire; and their relations with the Ottoman State. While the European imperialism dominated the nineteenth century, international communication was one of the main necessities of this expansion. The agencies, which mainly began their services in the mid-nineteenth century, became one of the significant tools of this expansion with the advent of telegraph. After occasional reporting of Havas in Istanbul during the Crimean War, both the French agency and Reuter established their offices in the Ottoman capital in the mid-1860s. However, the Ottoman State perceived the agencies as a `threat` because of their `malicious and detrimental` stories that they cabled to Europe and distributed in Istanbul. Yet, the Ottoman State lacked the institutional groundwork in order to manage the press. The relations between the Ottoman State and the international news agencies were interdependent and they pursued to benefit from the capabilities of each other. However, mutual struggle was inevitable when their interests conflicted. The agencies shared the world according to their respective empires' political sphere but Havas and Reuter were in a hard competition in Istanbul. They also served as instruments of their respective governments in order to penetrate into the Ottoman Empire at a time of European imperialism. However, the Ottoman State was not an object but a subject in the face of this penetration; and tried to handle them in an active way.