Münşeât-ı Azîziyye fî-Asâr-ı Osmâniyye (İnceleme-metin)

Abstract

Türk edebiyatında münşeât metinleri nesir târihimizin önemli türlerindendir. Süslü-sanatlı nesre inşâ adı verilmiş; bu tür yazılar genellikle münşeât mecmualarında yer almıştır. Münşeâtlardaki inşâ metinleri de çoğunlukla mektup tarzında kaleme alınmışlardır.Türk edebiyatında 15. yy.'dan itibaren örneklerini gördüğümüz münşeâtlar, dönemin nesir konusundaki tarzını ve tercihini de yansıtırlar. Klasik dönem Türk şiirinde olduğu gibi münşeât alanında da Arapça-Farsça unsurlarla karışık sanatlı bir Osmanlı Türkçesi görülür. Dönemin şâir ve yazarları nesri de sanatlarının icra vasıtası olarak telâkki etmişler, haberleşmenin ötesinde edebî kişiliklerini de göstermeye çalışmışlardır. 19. yy.'a kadar yazılan münşeâtlar daha çok edebî ve tarihî nitelikte olup daha sonraki dönemlerde öğretici mahiyette didaktik münşeâtlar tertip edilmiştir. Resmî veya husûsî yazılar kaleme alacaklara örneklik edecek metinlere ihtiyaç duyulmuş; kâtipler için öğretici el kitabı niteliğinde münşeât metinleri derlenerek eserler oluşturulmuştur.Çalışma konusu yaptığımız `Münşeât-ı Azîziyye Fî-Âsâr-ı Osmâniyye`, derleme tarzı bir eser olup 16. yy. ve sonrasına ait şâir ve yazarlarımızdan seçilmiş daha çok nesir ve kısmen manzum parçalardan oluşmuştur. Eserde farklı amaçlarla kaleme alınmış, kime yazıldıkları kaydedilmemiş, adları farklı çok sayıda mektup bulunmaktadır. Bununla beraber esere müellif tarafından manzum parçalar eklenmiş, ayrıca genel kültür bilgileri niteliğinde olan yazılarla eser zenginleştirilmişitr.Çalışmada inşâ, münşeât, mektup ve mektup türlerine kısaca değinildikten sonra, eserde farklı konularda yazılmış mektuplardan seçmeler yapılarak muhtevaları kısaca verilecek; mektupların dili ve üslûbu genel olarak anlatılacaktır. Metin bölümünde ise çeviriyazılı metin yer almaktadır.Sahaf El-Hac Nûri Efendi'ye ait derleme münşeât örneği olan `Münşeât-ı Azîziyye Fî-Âsâr-ı Osmâniyye` adlı eserin, 19. yüzyıl kültür ve edebiyatı içinde münşeât geleneğinin durumunu ve bu türdeki bir eserin içerik özelliklerini yansıtması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Böylece son dönem Osmanlı edebî zevki, şiir ve nesir estetiği daha iyi anlaşılmış olup yüzyıllar içerisinde ortaya konan edebî seyir, araştırmacılara katkı sağlayacaktır.

`Münşeât` texts in Turkish literature is one of the most important types of our prose history. The name `İnşâ` was given to ornate-art prose; These kinds of texts usually took place in `Münşeât` magazines. Compositions in `Münşeât` were generally written on the type of letter as well. `Münşeât` texts whose examples we saw in Turkish literature after the 15th century, reflects style and preference of that time on the topic of prose. Ottoman Turkish Language with art which is mixed with elements of Arabic and Persian, appears on the area of `Münşeat` as well as in the classical period of Turkish poem. The writers and poets of that period accepted `prose` as a tool to perform art and show their characters rather than as a tool for the communication. `Münşeat` texts written before the 19th century are usually literary and historical but those written after 19th century were written in order to give information. Texts which could be examples for people willing to write official or serious things, were needed and some didactic works for writers were created by compiling `Münşeat` texts. `Münşeât-ı Azîziyye Fî-Âsâr-ı Osmâniyye` we chose as a work theme is a compilation and consists of generally prose and rarely texts in verse from the poets in and after the 16th century. There are lots of letters in the work which were written with different aims, whose names are different. It is unknown for whom they were written. In addition to the information above, some texts in verse were added to the work (`Münşeât-ı Azîziyye Fî-Âsâr-ı Osmâniyye`) by the writer and it was made more qualified with general culture texts. After mentioning a bit about `İnşa`, `Münşeât`, letters and the types of letters, in the work, some letters with different topics and their contexts will be given for a short time; the language style and wording of them will be explained as general. On the section of text, the translated-written text takes place. The work `Münşeât-ı Azîziyye Fî-Âsâr-ı Osmâniyye` belonging to `Sahaf El-Hac Nuri Efendi` and which is an example of compilation, is considered to be very important to reflect the situation of `Münşeât` culture in the culture and literature of the 19th century and the context features of a work in this type. Therefore, the art perspective and poem and prose esthetics of the Ottoman Empire on the last period will be completely understood and the artistic point of view existed in centuries will give assistance to researchers on this topic.