Muş yöresi dini mûsikîsi

Abstract

Muş ili, Urartular zamanında başlayan köklü tarihi ile üzerinde çeşitli uygarlıkların hüküm sürdüğü, 1071 tarihinde Sultan Alparslan'ın Anadolu'nun kapısını açtığı, günümüze kadar Türk, Kürt, Çerkez, Laz, Arap vb. etnik grupların yaşadığı çok kültürlü bir yöredir. Bu yörede Hanefî ve Şâfiî mezheplerine bağlı sünnî vatandaşlar, Varto ilçesinde ise yoğun olarak Alevî vatandaşlar yaşamaktadır. Muş yöresinin mûsikî kültürü ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Fakat bu etnik ve mezhepsel çeşitliliğin bulunduğu kadim bir kültüre sahip olan Muş yöresinin dinî mûsikî kültürü ile alâkalı yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Yaptığımız çalışmamızla Muş yöresi dinî mûsikîsi, yörenin kendine has özellikleri ile hem câmi hem de tekke (tasavvuf) mûsikîsi formları yönünden ayrıntılı olarak incelenerek, Muş yöresinin dinî mûsikî kültürü ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemine bağlı olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmamızda Muş yöresindeki câmi ve tekkelerde icrâ edilen dinî mûsikî uygulamalarının, ülkemiz genelinde câmi ve tekkelerdeki uygulamalara göre farklılık arz ettiği gözlemlenmiştir.Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Muş yöresi tarihi, sosyokültürel durumu, dinî durumu ve mûsikî kültürü genel hatlarıyla incelenmiştir. İkinci bölümde hem câmi hem de tekkelerde icrâ edilen dinî mûsikî uygulamaları ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise bu yörede câmi ve tekkelerde icrâ edilen dinî mûsikî uygulamalarının karşılaştırmalı incelemesi yapılarak çalışma tamamlanmıştır. Çalışmamızın özelde Muş yöresi dinî mûsikîsi araştırmalarına; genelde ise dinî mûsikî literatürüne katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Mus province, with its deep-rooted history that started at the time of Urartus is the door to Anatolia opened in 1071 by Sultan Alparslan. It is a multicultural region where many different ethnic groups such as Turks, Kurds, Arabs, Lazi or Circassians have lived so far. Sunni citizens affiliated to Hanafi and Shafi'i sects live throughout the city while Varto district is mostly inhabited by Alevi citizens. Various studies have been carried out on the music culture of Mus region. However, no study has been done on the religious music culture of Mus region, which has an ancient culture of ethnic and sectarian diversity. In this study, the religious music culture of Mus region was tried to be revealed by examining the religious music of Mus region in terms of the unique features of the province and the forms of both mosque and tekke (sufistic) music. In this study, semi-structured interview technique was used depending on qualitative research method. In our research, it was observed that the religious music practices performed in mosques and tekkes in Mus region differ according to the practices in mosques and tekkes throughout our country.Our study consists of three parts. In the first part, the history of Mus region, its sociocultural situation, religious status and music culture were examined in general terms. In the second part, religious music practices performed in both mosques and tekkes were discussed in detail. In the third part, a comparative analysis of religious music practices performed in mosques and tekkes in the province was made and the study was completed. It is hoped that our study will contribute to the research of religious music in Mus region in particular and the literature of religious music in general.