Hile riski ile süreklilik riski arasındaki ilişki: Borsa İstanbul`a kote olmuş sanayi işletmeleri üzerine bir inceleme

Abstract

İşletmelerin ekonomik sistemdeki fonksiyonlarının önemi yadsınamaz. İşletmelerin bu fonksiyonlarını yerine getirebilmesi öncelikle faaliyetlerini devam ettirmelerine yani sürekliliklerine devam bağlıdır. Günümüzde işletmeler faaliyet alanlarını genişletmişlerdir. Özellikle çok uluslu işletmeler faaliyetlerine dünya çapında devam etmektedirler. Çok uluslu olmasa dahi ülke çapında faaliyetlerine devam eden bir işletmenin etki alanı oldukça geniştir. Bu etki alanında işletmenin ortakları, çalışanları, yöneticileri, müşterileri, tedarikçileri, devlet, kredi veren kurumlar gibi kişi ve kurumlar vardır. İşletme bir yandan faaliyetlerine devam ederken bir yandan da bu kişi ve kurumlara karşı bazı sorumluluklara sahiptir. İşletmelerin sürekliliklerinin tehlikeye düşmesi durumunda yerine getirilmesi gereken bu sorumluluklar yerine getirilemeyecektir. Bu durumdan ise işletmeyle ilgili tüm kişi ve kurumlar az ya da çok etkileneceklerdir. Bu etkiler çok yıkıcı olabilmektedir. İşlerin kurallarına uygun şekilde yapıldığı işletmeler bakımından süreklilik riskinin daha düşük olması oldukça akla yatkın gelmektedir. Bu bakımdan sürekliliği tehlikeye düşmüş işletmelerde işlerin kural dışı yöntemlerle idare ediliyor olması oldukça makuldür. Kuralların uygulanmadığı bir işletmede hile ve hatadan bahsetmek mümkündür. Hile ile hatayı birbirinden ayıran en önemli unsur ise kasıt unsurudur. Hilenin ortaya çıkması olasılığı ise hile riski olarak tanımlanabilir. Hile riski daha geniş anlamda yöneticiler, çalışanlar, ya da üçüncü kişiler tarafından toplu olarak veya bireysel olarak haksız bir kazanç sağlamak adına kasıt unsurunu barındıran genellikle yasaya aykırı eylemlerin yapılması olasılığıdır. Hilelerin maliyetleri işletme içinde ancak bir noktaya kadar telafi edilebilmektedir. Bu noktanın ötesine geçildiğinde hile işletmeyi iflasa kadar sürükleyen bir boyuta ulaşabilmektedir. Bu bakımdan hile riski ile süreklilik riski arasında kuvvetli bir ilişkinin olabileceği düşünülmüştür. Bu ilişkiyi sınamak adına literatürle uyumlu 6 kategorik ve 10 kategorik olmayan bağımsız değişken belirlenmiştir. Borsa İstanbul'a kote olan sanayi şirketleri üzerinde lojistik regresyon yöntemiyle yapılan analiz sonucunda 2 model kurulmuş ve toplam 3 bağımsız değişken anlamlı çıkmıştır. Kurulan her iki modelde de hile riski değişkenin istatistikî olarak anlamlı çıkması hile riski ile süreklilik riski arasında ilişkinin kuvvetli olduğunu göstermiştir

The importance of the functions of enterprises in the economic system cannot be denied. The ability of the enterprises to perform these functions depends on the continuation of their activities, i.e. their continuity. Today, businesses have expanded their fields of activity. Especially multinational enterprises continue their activities worldwide. Even if it is not a multinational company, it has a wide area of influence. In this domain, there are individuals and institutions such as business partners, employees, managers, customers, suppliers, government and credit institutions. While the business continues its activities, it also has some responsibilities towards these individuals and institutions. These responsibilities, which should be fulfilled if the continuity of the enterprises are in danger, will not be fulfilled. All persons and institutions related to the enterprise will be more or less affected by this situation. These effects can be very destructive. It is quite plausible that the risk of continuity is lower for the enterprises in which the works are carried out in accordance with the rules and properly. In this respect, it is quite reasonable that the business is managed by illegal methods in businesses whose continuity is compromised. It is possible to mention fraud and error in an enterprise where the rules are not applied.The most important element that separates fraud from error is intentional. The possibility of fraud can be defined as the risk of fraud. The risk of fraud is, in a broader sense, the possibility of generally unlawful actions involving the element of intent to gain an unfair profit collectively or individually by managers, employees or third parties. The cost of fraud can only be compensated to a certain extent within the enterprise. Going beyond this point, fraud can reach a dimension that drives the business to bankruptcy. In this respect, it is thought that there may be a strong relationship between fraud risk and continuity risk.In order to test this relationship, 6 categorical and 10 non-categorical independent variables consistent with the literature were determined. As a result of the analysis performed by logistic regression method on industrial companies listed on Stock Exchange Market in Istanbul, 2 models were established and a total of 3 independent variables were significant. In both models, the risk of fraud was found to be statistically significant and the relationship between fraud risk and continuity risk was strong.