Çarşamba Ovası`nda bazı çeltik (Oryza sativa L.) çeşitlerinin verim, verim öğeleri ve tane kalitesi üzerine bir araştırma

Abstract

8. ÖZET Bu çalışma Çarşamba Ovası şartlarında bazı çeltik çeşitle rinin verim, verim komponentleri ve bunlar arasındaki ilişkileri araştırmak üzere 10 Mayıs 1989 tarihinde Samsun'un Çarşamba İlçesine bağlı Yamanlı Köyü mevkiinde çiftçi şartlarında kurul muştur. Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekerrürlü çalarak kurulan denemedeki parsellerde Ribe, Rocca, Baldo, Navi- le, Sirella, Euros, Canola, Rubino, K-424 çeşitleri yer almıştır. Hasat, çeşitlerin tam olum zamanı olan, 29 Eylül-3 Ekim 1989 tarihleri arasında yapılmıştır. Çeşitlerin gelişme süresi 118-141 gün arasında olmuştur. Araştırma sonunda fenolojik gözlemlerle birlikte istatistiki analizlerden elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. 1. Denemeye alınan çeltik çeşitlerinin çeltik verimi, pirinç verimi, salkımda tane sayısı, salkımda tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, randıman, hektolitre ağırlığı, amilaz oranı, ham protein oranı, pirinç tane boyutları arasında çok önemli farklılıklar bulunmuştur. 2. En yüksek çeltik verimi dekara 825.0 kg ile yalnızca Ribe çeşidinden elde edilirken, pirinç verimi yönünden dekara 466.3-456.6 kg ve salkımdaki tane sayısı yönünden de 101.8- 108.4 adet ile Ribe ve Baldo çeşitleri en üst grupta yer almış tır. 3. Salkımda tane ağırlığı bakımından en yüksek değer 4.00 gr ile Ribe çeşidinden alınırken, bin tane ağırlığı bakımından ise en yüksek değerler 37.07-38.83 gr arasında olmak üzere Eurose, Rocca, Baldo çeşitlerinden alınmıştır. 4. Denemede randımanı en yüksek çeşitler 7. 55.34-56.34 ile Baldo, Ribe, Navile ve Canola çeşitleri olmuştur. 5. Hektolitre ağırlığı en yüksek çeşit 56.17 kg ile Sirel-- 65 - la olmuştur. 6. Amilaz oranı en yüksek olan <% 26.67) Rocca çeşidi, ham protein oranı bakımından 7. 6.93 ile en düşük grupta yer alır ken, en düşük amilaz oranına sahip (% 17.67) Navile çeşidi ham protein oranı bakımından */. 8.97 ile en yüksek grupta yer almış tır. 7. Pirinç tane uzunluğu en yüksek 7.68 mm ile Balda çeşidi olurken, en düşük uzunluk 5.63-5.18 mm ile Eurose, K-424, Rubi- no, Sirella ve Lido çeşitlerinden elde edilmiştir. Pirinç tane genişliği bakımından Lido çeşidi 2.50 mm ile en yüksek grupta yer alırken, Navile çeşidi 1.51 mm ile en alt grupta yer almış tır, öte yandan Navile çeşidi 4.01 pirinç uzunluk/genişlik ora nı ile en üst grupta yer alırken, Lido çeşidi 2.07' lik oranla en alt sırada yer almıştır. 8. KDH'a reaksiyon yönünden en iyi çeşitler daneleri etki lenmemiş veya hafif sismiş olan Baldo, Rocca ve Ribe çeşitleri olmuştur. Pişme ve tat özellikleri yönünden ise en iyi sonuç muntazam taneli, birbirinden ayrı, tanenin merkezinin sert ol duğu, nahoş tadı olmayan Ribe, Rocca, Baldo ve Rub i no çeşitle rinden elde edilmiştir. 9. Çeltik tane verimi ile bin tane ağırlığı ve bitki boyu arasında negatif yönlü önemsiz ilişkiler gözlenirken; verim ile salkımda tane ağırlığı ve salkım uzunluğu arasında pozitif yön de önemli, salkımda tane sayısı, pirinç verimi ve randıman arasında yine pozitif yönde çok önemli ilişkiler belirlenmiştir. 10. Elde edilen bir yıllık sonuçlara göre Çarşamba Ovası şartlarında çeltik verimi yönünden Ribe ve Rocca çeşitlerinin yetiştirilmesi önerilebilir. Fakat nişasta endüstrisinde kulla nılmak üzere amiloz oranı ve pirinç verimi yüksek olan Rocca çeşidinin yetiştirilmesi tavsiye edilebilir.

9. SUMMARY This study was conducted to investigate relationships amongs yield, yield components and quality features of some rice varieties at a farmer field which is in Yamanli Village located on Çarşamba in May 10, 1989. Field trial was established in a Randomised Copmlete Blocks Design with three replications. In experiment ten varieties named as Ribe, Rocca, Bal do, Eurose, Navile, S i re 11a, Canola, Rub i no, Lido, K-424 were used. The varieties were harvested on between September 29- October 3 which were full- stage of crops. The growing period of crops varied between 118- 141 days. Results of this experiment can be summarized as fol lows s 1. Highly significant differences were found amongs paddy yields, rice yields, grain number and grain weight per panicle, 1000-grain weight, profit, hectolitre weight, amy lose and crude protein rates, rice grain dimensions of varieties. 2. The highest paddy yield <825 kg/da) obtained from ribe variety while in case of rice yield (466.3-456.6 kg/da) and grain number (101.8-108.4) per panicle Ribe and Baldo varieties, respectively, have been the highest group. 3. According to the grain weight per panicle the highest value was obtained from Ribe with 4.00 g. while the highest 1000-grain weights were obtained from Eurose, Rocca, Baldo varieties with between 38.83 and 37.07 g. 4. In the experiment the highest profits were obtained from Baldo, Ribe, Navile and Canola varieties with 56.34-55.34 '/ In w 5. Sirella has been the highest hectolitre weight (56.19 kq).- 67 - 6. While Rocca was in the highest amy lose ratio group (26.67 %), in case of crude protein rate it was in the lowest group with 6.93 `/.. Navile, however,, has the lowest amy lose rate (17.67 V.) while in case of crude protein rate it has been the highest group with 8.97 `/.. 7. While Balda was in the highest seed length with 7. 68 mm, the lowest lengths were obtained from Eurose, K-424, Rubino, Sirella and Lido varieties with 5.18-5.63 mm stand point of grain breadth Lido has the highest value (2.50 mm) and Navile has been lowest group (1.51 mm). In addition to, grain length/breadth Navile has the highest value with 4.01 while Lido has been the lowest group with 2.07. 8. In case of the reaction to KOH, the best varieties were Baldo, Rocca and Ribe which were their, grain uneffected or slightly sweelled. From stand point of cooking quality and flavour characteristics the best results were obtained from Ribe, Rocca, Baldo and Rub i no varieties that they have smooth, un-cohesivness, hard center and unf lavour less grains. 9. While negative unsignif icant relationships observed between paddy yield and each of 1000-seed weight and plant heights between paddy yield and each of grain weight per panicle and panicle length, however, positive significant and also seed number per panicle, rice yield and profit positive highly significant relationships were determined. 10. Depending upon the results, obtained from this one year experiment, in case of paddy yield it could be suggested to grow Ribe and Rocca varieties İn Çarşamba Plain Conditions. Using for industry, however, Rocca variety, its amylose yield higher than others, could be suggested.