Samsun ili nebyan fasulyesi (Phaseolus vulgaris var. communis) populasyonlarının ıslahı

Abstract

Nebyan fasulyesi, Samsun İli Nebyan havzasındaki Ondokuz Mayıs İlçesi sınırları içerisinde yer alan Cerekli, Fındıklı, Yeşilyurt, Kösedik, Aydınpınar, Ormancık, Kuşkayası, Düzköy ve Çiftlik köylerinde uzun zamandır üreticiler tarafından yaygın olarak yetiştirilen ve yöreye has önemli fasulye populasyonlarından oluşan genetik kaynaklardır. Bu araştırmada, 2011 yılında Nebyan havzasından 19 nebyan fasulye populasyonu toplanmıştır. 2012 yılında ise Nebyan havzası içerisinde bulunan Aydınpınar Köyünde bir üretici bahçesinde UPOV tarafından belirlenen çeşit tanımlama kriterlerine göre Nebyan fasulye populasyonlarının karakterizasyonları yapılmıştır. Her bir genotip, toplam 27 özellik yönünden incelenmiştir. Nebyan fasulye populasyonları arasında bitkisel özellikleri ve verim değerleri yönünden belirgin farklıklar olduğu saptanmıştır. Temel Bileşen Analizi (TBA) sonucunda incelenen 27 adet tanımlama özellikleri ile ilgili olarak birbirinden bağımsız 8 adet temel bileşen ekseni elde edilmiştir. Bu eksenlerin toplam varyasyonun % 88.49'unu temsil ettiği bulunmuştur. Temel Bileşen ekseninde; bakla boyu, ilk hasat süresi, yaprak rengi, ortalama bakla ağırlığı, bakla kalınlığı, toplam bakla ağırlığı/bitki, tohum eni, bakla eni, bakla ucu uzunluğu, bakla rengi, son hasat süresi, baklada eğrilik derecesi, bitki boyu, 100 tane ağırlığı, enine kesit şekli, brakte yaprak uzunluğu, yaprak boyu ve yaprak eni özelliklerinin öne çıktığı belirlenmiştir. Ayrıca verilere, küme analizi de uygulanmış ve populasyonların 3 grupta kümelendiği belirlenmiştir. Populasyonlar arasındaki benzerlikleri değerlendirmek için bir dendrogram düzenlenmiştir. Yüksek oranda varyasyon olduğu ortaya çıkmıştır. İncelenen bitkisel özelliklerdeki varyabilitenin değerlendirilmesi, sebze ıslahçılarına gelecekte yürütülecek taze fasulye ıslah çalışmalarında populasyonlara ait arzu edilen özelliklerin belirlenmesinde yardımcı olabilecektir. Ayrıca, bu çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar, Türk Patent Enstitüsü tarafından Ondokuz Mayıs İlçesi adına Nebyan fasulyesi markası ve coğrafi işaret raporu başvurusunda kullanılacaktır. Böylece özellikleri itibariyle bu yöre ile özdeşleşmiş olan Nebyan fasulyesi için coğrafi işaret markası alınmış olacaktır.

Nebyan beans are very important genetic resources and farmers grow local varieties that they select and maintain for a long time in Nebyan region, Samsun. This region is located within the boundaries of Cerekli, Fındıklı, Kösedik, Aydınpınar, Ormancık, Kuşkayası, Düzköy and Çiftlik villages in Ondokuz Mayıs district, Samsun. In this study, nineteen populations of Nebyan bean were collected from different eco geographical areas of Nebyan region in 2011 year. Each genotype were analyzed for 27 traits. Nebyan bean populations characterized according to their morphological, earliness, and yield traits. Principal Component Analysis (PCA) as a result of examination in connection with identifying traits 27 units independently axis 8 principal components, are obtained. These axes, which represents 88.49% of the total variation was found. Principal Component axis; pitch, the first harvest time, leaf color, average seed weight, pod thickness, total pod weight / plant, seed width, pod width, pod tip length, pod color, post-harvest period, pod curvature, plant height, 100 seed weight , cross-sectional shape, bract leaf length, leaf length and leaf width was determined that features stand out. In addition, cluster analysis was applied to the data and determined that populations are clustered in three groups. A dendrogram to evaluate the similarity between populations are regulated. It revealed high variation. Investigation on the plant characteristics, variability of the evaluation will be conducted in the future to vegetable breeders in breeding populations of green beans belonging to the desirable properties may be helpful in determining. The obtained results will use to apply for trademark and geographical indication report on behalf of namely Nebyan beans for Ondokuz Mayıs district by the Turkish Patent Institute.