Türkiye`de arıcıların sosyo-ekonomik yapısı ve üretim etkinliği

Abstract

Bu araştırmada, Türkiye'de arıcıların sosyo-ekonomik yapısını ve üretim etkinliğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma verileri basit tesadüfi örnekleme metoduyla seçilmiş 455 arıcılık işletmesinden 2012-2013 üretim yılı esas alınarak anket yoluyla ve alan çalışması esnasındaki gözlemlerle elde edilmiştir. Arıcıların sosyo-ekonomik yapısı, klasik ekonomik analizle ortaya konulmuştur. Üretim etkinliğinin belirlenmesinde öncelikle kümeleme analizi yardımıyla homojen gruplar oluşturulmuş ve takiben etkinlik skorları Veri Zarflama Analizi ile tahmin edilmiştir. Üretim etkinliği üzerine etkili olan faktörlerin ortaya konulmasında tobit modeli kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, arıcılığın, işletmelerin %64'ü için ana gelir kaynağı olduğunu göstermiştir. Yaygın olarak göçer arıcılık yapan ve ortalama 49 yaşında olan Türkiye arıcıları, 21 yıllık arıcılık deneyimine sahip olup ortalama 9 yıl örgün eğitim görmüşlerdir. Göçer arıcılık işletmeleri ortalama 1039 km yol kat edip, üç farklı noktada konaklama yaparak yıllık faaliyetlerini tamamlamaktadırlar. Arıcılar, ortalama dört arı hastalığından haberdardırlar. İşletmelerin %85'i hastalıkları önlemek için ilaç, %35'i ise ilaçla birlikte antibiyotik kullanmaktadır. Araştırmada ayrıca, Türkiye'de koloni başına bal veriminin 19,8 kg olduğu saptanmıştır. Bal üretiminde en önemli masraf unsuru işçilik masrafı olup, bunu besleme ve nakliye masrafları takip etmektedir. Bir kilogram balın maliyeti aile iş gücü ve yönetim karşılığı dahil edilmeksizin 6,4 ₺, dahil edildiğinde ise 8,1 ₺'dır. Ana arı üretim işletmelerinde ana arı maliyeti 9,7 ₺ ile 20,9 ₺ arasında değişmekte olup, ortalama 13,5 ₺'dır. İşletmelerin birim koloniden aile iş gücü ve yönetim karşılığı ise 186 ₺'dir. Likiditeleri ve borç ödeme yetenekleri olduğu saptanan arıcılık işletmelerinin yarısı, kredi kullanmaktadır. Etkinlik analizi sonuçları arıcılık işletmeleri için teknik etkinlik, kaynak dağıtım etkinliği ve ekonomik etkinlik skorlarının sırasıyla 0,84; 0,75 ve 0,63 olduğunu göstermiştir. Koloni başına gelir değişkeni tüm işletmeler için ekonomik etkinliği pozitif etkilemektedir. İşletme hareketliliği ve üretim amacı değişkenlerinin ekonomik etkinlik üzerine etkileri, işletme büyüklüğüne göre değişiklik göstermiştir. Göçer ve ana gelir amaçlı arıcılık küçük ve orta ölçekli işletmeler için ekonomik etkinliğini azaltıcı etkiye sahipken, büyük işletmeler için artıcı etkiye sahiptirler. Türkiye'de arı konaklama yerlerini ve buralardaki floraya göre belirlenen ideal koloni kapasitelerini içeren web tabanlı bir programın oluşturulması ve gençlerin arıcılığa özendirilmesi teknik etkinliğin yükselmesini sağlayacaktır. Arıcılıkta kullanılan antibiyotikler ve ilaçlar, gıda güvenliğinin sağlanması için etkin denetimlerle kontrol altına alınmalıdır. Arıcılara pazarlama, markalaşma, satış teknikleri, maliyet kontrolü, nakliye optimizasyonu konularında eğitimler verilmesi Türkiye arıcılığında ekonomik etkinliği artırabilecektir.

The study was examined the socio-economic structure and measured the production efficiency of beekeepers in Turkey. The research data were collected by using well desingned questionarre from both randomly selected 455 beekeepers considering the 2012-2013 production year and field observations. Socio-economic structure of beekeepers was explored via classical economic analysis. When measuring production efficiency, following the forming homogeneous subgroups through cluster analysis, the efficiency scores were measured bu using Data Envelopmnet Analysis. Tobit model was used to explore the effects of efficiency determinants on economic efficiency. Research results showed that beekeeping was the main income for 64% of beekeepers. Turkish beekeepers, who were basically migratory and 49 years old, had 21 years of experience and 9 years of schooling. The migratory beekeepers traveled about 1039 kms and stayed at three different locations in a production year. The beekeepers were aware of four diseases of honey bee. 85% of the beekeepers used medicines to prevent diseases and 35% of them used also antibiotics together with medicines. Research results also showed that honey yield per colony in Turkey was 19,8 kg. Labor cost was the most magnificience cost component of honey production, and it was followed by the costs of feed and transportation. The production cost of per kg honey excluding unpaid labor expenses was ₺ 6,4, while that of covering unpaid labor expenses was ₺ 8,1. In producing queen bee businesses, the cost of the queen bee varied between ₺ 9,7 and ₺ 20,9 and it was ₺ 13,5 on average. Return to family labor and management per colony was ₺ 186. Half of the beekeepers had the satisfactory level of liquidity and solvency. Based on the result of the effiency analysis, scores of technical efficiency, allocative efficiency and economic efficiency were 0,84; 0,75 and 0,63, respectively. Variable of revenue per colony positively affected in the economic efficiency. The effects of the variables of colony mobility and purpose of production varied associated with the size of beekeeping on economic efficiency. Mobilty of the colony and main income aimed beekeping negatively affected the economic efficiency in small and medium size beekeepers while the case was reverse to large size beekeepers.To develop a web site which includes accommodation of honey bee in Turkey and the ideal colony capacity determined in accordance with the flora and encouraging young people to beekeeping may increase the technical efficiency. Antibiotics and medicine which are using in beekeeping should be taken under control with effective control for ensuring food safety. Training of beekeepers on marketing, branding, sales techniques, cost of control and optimization of transport topics may also increase economic effiency in Turkey beekeeping.