Karadeniz Bölgesi`nde yayılış gösteren orchis (Orchidaceae) cinsine ait bazı türler üzerinde morfolojik, anatomik ve mikromorfolojik bir araştırma

Abstract

Bu araştırmada Karadeniz Bölgesi'nde yayılış gösteren Orchis L. cinsine dahil bazı türlere (O. laxiflora Lam., O. pallens L., O. provincialis Balb. ex Lam. & DC., O. purpurea Huds., O. tridentata Scop.) ait örneklerin; morfolojik, anatomik ve mikromorfolojik özellikleri orkide türlerini ayırmada güvenilir anatomik karakterleri belirlemek amacıyla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bitki örnekleri Karadeniz Bölgesi'nin farklı lokalitelerinden toplanarak taze ve herbaryum örnekleri üzerinden morfolojik özellikler belirlenmiştir. Bitkilerin vejetatif yapıları ışık ve polarize mikroskop yardımıyla anatomik ve morfometrik olarak incelenmiştir. Ayrıca elektron mikroskobu çalışmaları ile yaprak, çiçek parçaları (sepal, petal, spur, labellum, pollinium), tohum ve meyvenin mikromorfolojik özellikleri de incelenmiştir. Bitkilerde morfolojik olarak; yaprak şekli, damarlanması, yaprakta benek, çiçek durumu, çiçek rengi, labellum yapısı, spur durumu ve yumru tipi gibi özellikler, anatomik olarak; kökte ekzodermis, ksilem kol sayısı, öz varlığı, kristal, nişasta; gövdede demetlerde sklerenkimatik kın, öz boşluğu, yaprakta stoma tipi, demetlerde sklerenkimatik kın ve kristal yapıları, mikromorfolojik olarak; yaprak, sepal, petal, labellum, mahmuz, pollinium, meyve ve tohum yüzeylerinin, hücre şekilleri, yüzey desenlenmeleri ve papillar yapıları gibi kalitatif özellikler ile morfometrik olarak; farklı vejetatif dokulardaki hücrelerin boyutları, tohum, embriyo ve testa hücrelerinin boyutları, yüzey alanları ve hacimleri gibi kantitatif özelliklerden 86 karakter belirlenmiştir. Tüm kalitatif ve kantitatif veriler, varyans analizi (ANOVA), ayrım analizi (CDA) ve kümeleme analizi (UPGMA) gibi çeşitli istatistiksel yöntemlerle değerlendirilmiştir.Araştırma sonucunda incelenen karakterlerin büyük çoğunluğunun türleri ayırt etmede kullanışlı olduğu belirlenmiştir. Bu karakterler arasında kökde ekzodermal hücrelerin boyu, korteks hücrelerinin çapı, yapraklarda bulliform hücrelerinin ve abaksiyal yüzeydeki epidermal hücrelerin boyu, stomaların eni ile tohum boyu ve embriyo boyutları ve hacmi gibi özellikler dikkat çekmektedir.

In this study, the morphological, anatomical and micromorphological features of some species belonging to Orchis (O. laxiflora Lam., O. pallens L., O. provincialis Balb. ex Lam. & DC., O. purpurea Huds., O. tridentata Scop.) distributed in the Black Sea Region were evaluated comparatively to determine reliable anatomical characteristics to distinguish orchid species. Plant samples were collected from different localities of The Black Sea Region and morphological characteristics were determined from fresh and herbarium samples. The vegetative structures were examined anatomically and morphometrically using light and polarized microscope. In addition, with electron microscopy, the micromorphological properties of leaves, flower fragments (sepal, petal, spur, labellum, pollinium), seeds and fruit were also investigated.86 characters of which the qualitative features such as morphologically; leaf shape, vein, spoting, inflorescence, flower color, labellum structure, spur and root tuber type, anatomically; exodermis, xylem arm number, pit, crystal, starch in root; sclerenchymatical sheet around the vasculary bundles, pit in the stem; stomata type, and crystal structures in the leaves, and micromorphologically; leaf, flower parts, fruit and seed surfaces, cell shape, ornamentation and papillary structures, in addition to the quantitative features such as morphometrically; dimensions of the cells in different vegetative tissues, the dimensions, surface areas and volumes of the seed, embryo and testa cells were determined. Some statistical methods such as ANOVA, discriminant analysis (CDA) and clustering analysis (UPGMA) have been evaluated using all qualitative and quantitative data.As a result of the research, it has been determined that the majority of the characters are useful to distinguish the species. Among these characters, the features such as size of the exodermal cells, diameter of the cortex cells in the the root, size of the bulliform cells, size of the epidermal cells in the abaxial surface of the leaves, the stomata width in the leaves and seed size, and embryo size and volume have drawn attention.