Tarımsal yenilik sistemleri ve iş birliği ağları: Samsun ili çeltik üreticileri örneği

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, tarımsal yeniliklerin yayılma sürecini, tarımsal yenilik sistemleri ve sosyal ağ analizi ile incelemektir. Araştırma Samsun ilinin Bafra ilçesinde yürütülmüştür. Araştırmada kullanılan veriler çeltik sektöründe yer alan üretici, girdi sağlayıcı, fabrikalar ve üretici örgütleri gibi aktörlerden anket ve mülakat yöntemi ile elde edilmiştir. Anket yapılacak deneklerin seçilmesinde basit tesadüfi ve kartopu örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada üreticilerin yenilikçilik düzeyleri hesaplanmıştır. Üreticilerin yenilikçilik düzeyleri ile sosyoekonomik özellikleri karşılaştırılmıştır. Üreticilerin kendi aralarında oluşturdukları yenilik ağları, paydaşlar arasındaki yenilik ağları ve sektörün genel yenilik ve işbirliği ağları ayrı ayrı incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Aktörlerin ağdaki önem düzeyleri üzerinde etkili olan faktörler Sıralı Lojistik Regresyon Analizi ile tespit edilmiştir. Yenilikçilik düzeyi yüksek olan üreticilerin yaş ve tarımsal deneyim ortalamaları ile birim alana işgücü ihtiyacının yenilikçilik düzeyi düşük olanlara göre daha az olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, yenilikçilik düzeyi yüksek olan üreticilerin eğitim düzeyi, aile büyüklüğü, toplam gelir içerisinde tarımsal gelirin oranı, ortalama örgüt üyeliği sayısı, hayvan varlığı, toplam arazi varlığı ve arazi parça sayısının yenilikçilik düzeyi düşük olanlara göre daha fazla olduğu saptanmıştır. Çeltik üreticilerinden oluşan sosyal ağlarda, aktörlerin önem düzeyleri üzerinde; üye olunan örgüt sayısı, tarımsal proje deneyimi, diğer üreticilerle iş birliği yapma durumu ve sosyal statü değişkenlerinin etkili olduğu tespit edilmiştir. Tarımsal yeniliklerin yayılmasında ilaç ve tohum bayilerinin etkili olduğu ancak tarımsal üretici örgütleri ile kamu kurum ve kuruluşlarının etkisinin sınırlı olduğu belirlenmiştir.Tarımsal yeniliklerin yayılmasında ve iş birliğinin arttırılmasında; sosyal statüsü ve tarımsal projelere katılım düzeyi yüksek olan, diğer üreticiler ile iş birliği yapan ve tarımsal örgütlere katılım düzeyi yüksek üreticiler daha etkili olabilir. Ancak bu tür faaliyetler planlanırken düşük yenilikçilik düzeyinde yer alan üreticilerin de faaliyetlere katılabilmeleri dikkate alınmalıdır. Yenilikçilik düzeylerinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışmalarda hesaplamalara üreticilerin bilgi, tutum ve uygulama durumları da dahil edilebilir. Tarımsal yenilik sistemlerinin incelendiği çalışmalarda sosyal ağ analizi güçlü bir alternatif olarak kullanılabilir.

The main purpose of this study is to analyze the diffusion of agricultural innovations through the theory of agricultural innovation systems with social network analysis. The research was conducted in Bafra district of Samsun province. The data used in the research were obtained from questionnaires and interviews from several actors such as producers, input suppliers, paddy processors and producers' associations in the paddy sector. Simple random and snowball sampling methods were used.In this study, innovation scales of the producers were calculated and they were associated with the socioeconomic characteristics of the producers. The innovation networks of paddy producers, the stakeholders and the paddy sector in Bafra district were analyzed and compared separately. Factors affecting importance level of the actors in the producer network were determined by Ordinal Logistic Regression Analysis.It was found that the producers with relatively high level of innovation were less likely to have required labor force per area, agricultural experience, and age to producers compared with low level of innovation. However, it was determined that the producers with high level of innovation had higher formal educational level, agricultural income ratio in total income, average number of associations membership, animal ownership, total land ownership and number of plots compared to the producers with low innovation scale.Factors affecting importance level of the actors in the producers' network were the number of organization membership, the experience of agricultural projects, cooperation with other producers and other social status variables. It was determined that the input and seed dealers were effective on the diffusion of agricultural innovations, but the effects of agricultural producer associations and public institutions were limited.It can be suggested that in the diffusion (i.e. cooperation or communication) of agricultural innovations, the producers with high scale of innovation can be more effective. It should be considerate that producers with the low level of innovation can also be involved in these activities. In order to use the innovation scales, producers' knowledge, attitudes, and practices should also be included. Social network analysis can be used as a powerful alternative during planning of extension activities in analyzing of agricultural innovation systems.