Ortaöğretim öğrencilerinde sosyal yetkinlik beklentisi düzeylerinin suçluluk, utanç, boyun eğicilik davranışı ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, ortaöğretim öğrencilerinde sosyal yetkinlik beklentisi düzeylerinin suçluluk, utanç, boyun eğicilik davranışı, cinsiyet ve yerleşim birimi değişkenleri açısından incelenmiştir.Araştırmanın evrenini, 2011 ? 2012 eğitim öğretim yılında Diyarbakır İli Bismil İlçesi merkezinde kamuya ait ortaöğretim kurumlarında 9., 10., 11. ve 12. sınıflarda öğrenim görmekte olan 2448 kız, 3308 erkek öğrenci olmak üzere toplam 5756 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise, bu okullardan tabakalı örneklem yöntemi ile seçilen 724 kız, 572 erkek olmak üzere toplam 1296 öğrenciden oluşmaktadır.Araştırmanın bağımlı değişkeni olan ortaöğretim öğrencilerinin sosyal yetkinlik beklentisi düzeylerinin ölçülmesi amacıyla Bilgin (1999) tarafından geliştirilen ve geçerlik güvenirlik çalışması yapılan Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği Ergenlik Formu (SYBÖ-E) kullanılmıştır. Bağımsız değişkenlerden suçluluk ve utanç düzeylerinin belirlenmesine ilişkin verilerin toplanmasında ilk kez Johnson ve Noel (1987) tarafından geliştirilmiş, 1992 yılında Nesrin ve Nail Şahin tarafından ise Türkçe' ye uyarlanarak geçerlik ve güvenirlik çalışmaları gerçekleştirilen Suçluluk ve Utanç Ölçeği (SUTÖ) kullanılmıştır. Bağımsız değişkenlerden olan boyun eğici davranış düzeylerine ilişkin verilen toplanması amacıyla ilk kez Gilbert ve Allan (1994) tarafından geliştirilmiş, 1992 yılında Nesrin ve Nail Şahin tarafından ise Türkçe'ye uyarlanarak geçerlik ve güvenirlik çalışmaları gerçekleştirilen Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği (BEDÖ) kullanılmıştır. Cinsiyet ve yerleşim birimi olmak üzere iki bağımsız değişkene ilişkin verilerin toplanması amacıyla Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır.Verilerin istatistiksel analizi için, toplanan veriler SPSS 17.0 programı kullanılarak bilgisayara aktarılmış; t ? testi, Tek Yönlü Varyans Analizi ve LSD teknikleri kullanılarak bu veriler analiz edilmiştir.Bu araştırmada elde edilen bulgular şunlardır:1.Araştırmada öğrencilerin Suçluluk Alt Ölçeği puanları ile Utanç Alt Ölçeği puanları arasında pozitif yönde; Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği toplam puanları ile pozitif yönde ve Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği toplam puanları ile negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin Utanç Alt Ölçeği puanları ile Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği toplam puanları arasında pozitif yönde ve Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği toplam puanları ile negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. Öğrencilerin Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği toplam puanları ile Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği toplam puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı saptanmıştır.2. Sosyal Yetkinlik Beklentisi düzeylerine göre Öğrencilerin Suçluluk Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı farklar bulunmaktadır. Bir başka deyişle, ortaöğretim öğrencilerinin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri yükseldikçe, suçluluk duyguları azalmaktadır.3. Sosyal Yetkinlik Beklentisi düzeylerine göre Öğrencilerin Utanç Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı farklar bulunmaktadır. Yani, ortaöğretim öğrencilerinin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri yükseldikçe, utanç duyguları azalmaktadır.4. Sosyal Yetkinlik Beklentisi düzeylerine göre Öğrencilerin Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu sonuca göre, ortaöğretim öğrencilerin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri ile boyun eğici davranış düzeyleri arasında herhangi bir bağlantı olmadığı bulunmuştur.5. Cinsiyete göre Öğrencilerin Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Yani, cinsiyet değişkenine göre ortaöğretim öğrencilerinin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri arasında herhangi bir bağlantı olmadığı bulunmuştur.6. Yerleşim birimine göre Öğrencilerin Sosyal Yetkinlik Beklentisi Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Başka bir deyişle, ortaöğretim öğrencilerin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri yerleşim birimine göre değişkenlik göstermemektedir.7. Cinsiyete göre Öğrencilerin Suçluluk Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı farklar bulunmaktadır. Bu sonuca göre, kız öğrencilerin suçluluk düzeylerinin erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu gözlenmektedir.8. Yerleşim birimine göre Öğrencilerin Suçluluk Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Yani, ortaöğretim öğrencilerin suçluluk düzeyleri yerleşim birimine göre değişkenlik göstermemektedir.9. Cinsiyete göre Öğrencilerin Utanç Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı farklar bulunmaktadır. Bu sonuca göre, kız öğrencilerin utanç düzeylerinin erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu gözlenmektedir.10. Yerleşim birimine göre Öğrencilerin Utanç Alt Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Başka bir deyişle, ortaöğretim öğrencilerin utanç düzeyleri yerleşim birimine göre değişkenlik göstermemektedir.11. Cinsiyete göre Öğrencilerin Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği puanları arasında anlamlı farklar bulunmaktadır. Bu sonuca göre, erkek öğrencilerin boyun eğici davranış düzeylerinin kız öğrencilere göre daha yüksek olduğu gözlenmektedir.12. Yerleşim birimine göre Öğrencilerin Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Başka bir deyişle, ortaöğretim öğrencilerinin boyun eğici davranış düzeyleri yerleşim birimine göre değişkenlik göstermemektedir.Anahtar Sözcükler: Sosyal Yetkinlik Beklentisi, Suçluluk, Utanç, Boyun Eğici Davranışlar.

The study investigated the relationship between social self ? effecacy scale scores and the variables; guiltness, shame, submissive behaviors, gender and settlement area of high school students.The universe of the study consists of 5756 (2448 are female and 3308 are male) 9th, 10th, 11th and 12th grade students in state high schools in Bismil, Diyarbakır in 2011 ? 2012 academic year. The samples of the study consists of 1296 (724 are female and 572 are male) who were selected by multiple sapling method.A Social Self ? Efficacy Scale (SSS) which was developed and tested in terms of validity and reliability by Bilgin (1999) was used to measure the high school students? social self ? efficacy scale scores which are dependent variables of the study. Guiltness and Shame Scale (GSS) which were developed by Johnson and Noel (1987) and adapted to Turkish by Sahin and Sahin (1992) was used to identify the emotion of guiltness and shame which are two of the independent variables of the study. Submissive Behaviors Scale (SBS) which was developed by Gilbert and Allan (1994) and adoped to Turkish by Sahin and Sahin (1992) was used to identify the submissive behaviors which are independent variables. Inquiry forms were used to collect data concerning two independent variables about gender and settlement area.Data for statistical analysis were transferred to a computer by SPSS 15.0 programme; data ere analysed by rhe use of t ? test, one ? way analysis of variance and LSD techniques.Findings obtained from the study are as follows;1.In the research, there is a positive correlation between sub ? scale scores of ?Guiltness Scale? and sub ? scale scores of ?Shame Scale?; a possitive correlation with total scores of ?Submissive Behaviours Scale? and a negative correlation with total scores of ?Social Self ? Efficacy Scale?. There is a positive correlation between students? sub ? scale scores of ?Shame Scale? and total scores of ?Submissive Behaviours Scale? and a negative correlation with total scores of ?Social Self ? Efficacy Scale?. There is no significant correlation between students? total scores of ?Submissive Behaviours Scale? and total scores of ?Social Self ? Efficacy Scale?.2.There is a significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Guiltness Scale? in terms of social self ? efficacy levels. In other words, as the level of social self ? efficacy increases in high school students, guiltness decreases.3.There is a significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Shame Scale? in terms of social self ? efficacy level. In other words, as the level of social self ? efficacy increases in high school students, shame decreases.4.There is no significant difference between the students? scale scores of ?Submissive Behaviors Scale? in terms of social self ? efficacy. According to this result, there is no relationship between the level of social self ? efficacy and submissive behaviors .5.There is no significant difference between the scores of the social self ? efficacy of the high school students in term of the gender. In other words, there is no relationship between the level of social self ? efficacy and gender.6.There is no significant difference between the scores of the social self ? efficacy of the high school students in terms of the settlement area. In other words, there is no relationship between the level of social self ? efficacy and the settlement area.7.There is a significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Guiltness Scale? in terms of the gender. In other words, the level of guiltness in female students is higher than the one in the male students.8.There s no significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Guiltness Scale? in terms of the settlement area. In other words, there is no relationship between the level of guiltness and settlement area.9.There is a significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Shame Scale? in terms of the gender. In other words, the level of shame in the female students is higher than the one in the male students.10.There is no significant difference between the students? sub ? scale scores of ?Shame Scale? in terms of the settlement area. In other words, there is no relationship between the level of shame and settlement area.11.There is a significant difference between the students? scale scores of ?Submissive Behaviors Scale? in terms of the gender. In other words, the level of submissive behaviors in the male students is higher than the one in the female students.12.There is no significant difference between the students? scale scores of ?Submissive Behaviors Scale? in terms of the settlement area. In other words, there is no relationship between the level of submissive behaviors and settlement area.Keywords: Social Self ? efficacy, Guiltness, Shame, Submissive Behaviors.