Bağlamada geleneksel tavırlar ve eşritimlilik

Abstract

Bu araĢtırmada, bağlamanın geleneksel nitelikli dağar üzerinden seslendirilmesinde duyulan ve geleneği kodlamada aracı olarak da iĢ gören `eĢritimli/isorhythmic` yapıların ortaya konması, bunların üretiliĢlerine dair edimlerin çalgısal notalama dizgesi olarak bilinen tablatur yazı ile yazılması ve `basitten karmaĢığa`, `kolaydan zora` Ģeklinde ifade bulan ölçeklerle sınıflanması amaçlanmıĢtır.Bu amaçla, Türk halk müziğinde geleneksel nitelik gösteren tüm müzikal örneklerde göze çarpan kalıplaĢma yani belli unsurlar üzerinden yapılan yineleme olgusu incelenmiĢtir.Türk halk müziği ve bağlama icrasında sıkça rastlanan eĢritimli unsurların ortak paydası sayılabilecek `yineleme` olgusunun `yöresel tavır`a dönüĢme sürecindeki teknik ve terminolojik belirsizliklerin bilimsel bir bakıĢ açısıyla çözümlenmesine çalıĢılmıĢtır.Bağlamada `geleneğin temsilcileri` olarak genel kabul gören usta icracıların kullandıkları geleneksel tavırların yöresel ya da yöreler arası (ortak) eĢritimli yapılar barındırıp barındırmadığı araĢtırılmıĢtır. Bu çerçevede Türk halk müziğinin baĢlıca çalgısı olan `bağlama` özelinde, usta icracılarla yapılan görüĢmeler sonucu elde edilen veriler, icra boyutunda farklı tavırları niteleyen Zeybek, Silifke, Yozgat, Teke, Azeri, Karadeniz, Niğde, Konya, Kastamonu, Kayseri, Ankara, KırĢehir, Rumeli gibi tezene kalıpları, ritmik (eĢritimlilik açısından) değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur. Ġcra esnasında iv`tekrar eden ritmik yapılar` tespit edilmiĢ, bu yapıların yörenin müzik karakterini sergilemesi konusunda belirleyici yönü ortaya konmuĢtur.AraĢtırmada, tavır olarak nitelendirilen olgunun, sese zaman boyutunda belli kalıplar veya ritmik öbekleĢmeler üzerinden Ģekil veren benzeĢ yönleri incelenmiĢtir.`Tavır` kavramının, tezene kalıpları ile sınırlandırılamayacak kadar geniĢ ve yöresellik kavramı ile iliĢkili bir kavram olduğu, tekrar eden tezene hareketlerinin tek baĢına bir tavrı nitelemese bile, tavrın varlığını doğruladığı, yakın yöreler arasında benzer ve aynı ritmik kalıplar kullanıldığı, bağlamada kullanılan geleneksel tavırlarda aynı veya benzeĢ ritmik kalıpların tekrar eden/yinelenen bir Ģekilde kullanıldığı görülmüĢtür. Birbirine yakın olan yörelerde daha çok görülmekle birlikte yöreler arasında da aynı ritmik kalıpların -bazen birebir aynı, bazen ritmik bölümlenme aynı tellere serpiĢtirilmiĢ tezene hareketleri farklı olmak suretiyle ya da birbirinin içinde küçük bir ritmik bölüm oluĢturacak Ģekilde- kullanıldığı tespit edilmiĢtir. Gelenekte `tavır` olarak dillendirilen olgunun aslında eĢritimli yapıların kombinasyonundan ibaret olduğu, `tavır` kavramının sadece bu eĢritimli yapılar olarak değil, çok daha geniĢ bir anlam yelpazesi içinde değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıĢtır.Anahtar SözcüklerTavır, Gelenek, Ritim, EĢritim

In this study, it has been aimed to put forward the `isorhythmic` structures heard in the vocalization of traditional eligibility of Bağlama and also acting a means of encoding the tradition, and the roles of the structure in the process of their production of instrumental writing and writing tablature notation and classification embodied in the form of scales known as a system from simple to complex, easy to difficult.To this end, stereotyping showing outstanding quality in all the musical examples of Turkish folk music in a traditional manner made out of elements repeated over certain factors were examined.From the technical and scientific point of view and the solution of the terminological ambiguities of the phenomenon of „repeat‟ in the transformation process of chancing into local attitude that could be considered as the common denominator of isorhythmic elements frequently encountered in the performance of Turkish folk music were studied.It has been searched whether traditional attitudes, used by generally accepted as the `representatives of tradition` skilled performers, have covered local or between regions isorhythmic elements. In this context, the main instrument of Turkish Folk Music, in the case of bağlama, data derived from interviews with performers that characterize different attitudes such tezene structures as Zeybek, Silifke, Yozgat, Teke, Azerbaijan, Black Sea, Niğde, Konya, Kastamonu, Kayseri, Ankara, KırĢehir, Rumeli Tectonophysics, as plectrum patterns, rhythm were evaluated in terms of isorhythmic.viIn the study, patients described as an attitude, a certain sound, the time dimension, or rhythmic patterns are similar aspects that shape out of classifications were investigated.„Attitude‟, is too large to be limited with the plectrum patterns associated with the concept of topicality is a concept and an attitude alone characterization of repetitive movements plectrum,though, even if the attitude is confirmed by the presence, in regions close to the same rhythmic patterns using a similar, but used to connect the traditional attitudes repetitive rhythmic patterns, similarly has been used in the sameway.Though it is seen in a lot of areas close together in the same rhythmic patterns between regions, sometimes identical, interspersed with wire plectrum rhythmic movements of the partition to be different by the same or a little of each other-were used to form the rhythmic section.It has been concluded that, in tradition, voiced as `attitude` ,infact, consisted of a combination of the voiced cases of isorhythmic structures, the concept „attitude‟ is not only isorhythmic structures, but it should be evaluated of a wider range of meaning.Key WordsAttitude, Tradition, rhythm, isorhythmic