Maarif Yıllıklarına göre Atatürk Döneminde Doğu Anadolu`da eğitim (1923-1938)

Abstract

Bu çalışma da temel amaç eğitim yıllıklarından hareketle TürkiyeCumhuriyeti'nin kuruluşundan Atatürk'ün ölümüne kadar geçen zaman içerisindeDoğu Anadolu'daki eğitimin temel seyrini ortaya koymaktır. Çalışma da ana kaynakolarak Maarif Yıllıkları kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti'ndenhemen her alanda olduğu gibi eğitim sahasında da iyi bir miras devralmamıştır. Maliimkânların oldukça kısıtlı olduğu bu dönemde hükümetler, tüm ülkede olduğu gibiDoğu Anadolu'da da eğitim imkânlarını geliştirmek üzere çalışmalar yapmışlardır.Bu kapsamda yeni okullar açılmış, mevcut okulların fiziki imkânları geliştirilmiş vebölgeye öğretmen gönderilmiştir.1923-1938 döneminde Doğu Anadolu'daki eğitim verileri bir bütün olarakdeğerlendirildiğinde harf inkılabı öncesi ve sonrası için farklı tespitler ortayaçıkmaktadır. 1928 yılında harf inkılabı ülke genelinde olduğu gibi DoğuAnadolu'daki eğitim açısından ciddi bir değişim ve dönüşümün miladı olmuştur. Budönemde bir taraftan halka yönelik millet mekteplerinin açılması ve ilk birkaç yılyoğun bir kurs faaliyeti dikkati çekerken, örgün eğitime yönelik ciddi hamlelerhayata geçirilmiştir. Nitekim bu çalışmaların sonucu olarak 1928 sonrasında öncekidönemden farklı olarak, bilhassa öğrenci ve okul bazında yıllar itibariyle önemli birartış meydana gelmiştir. Bu olumlu duruma karşılık, her iki dönemde de nerdeysetüm bölgede kız çocuklarının okullaşma oranının oldukça düşük düzeyde kalmasıgibi bir negatif durumun da varlığına dikkat çekmektedir. 1928 sonrasında okul veöğrenci adedindeki artışa karşılık bölgede yeterince öğretmen istihdam edilemediğide bir gerçektir. Pek çok vilayette tüm okul kademelerinde öğretmen artış oranıöğrenci artış oranının oldukça altında kaldığı dikkat çekmektedir.Anahtar Sözcükler: Millet Mektepleri 1, Harf İnkılabı 2, Eğitim 3.

The aim of this study is to reveal the basic course of education in EasternAnatolia from the foundation of the Republic of Turkey to the death of Ataturk. Thestudy used Maarif Annuals as the main source. The Republic of Turkey did notinherit a good heritage in education as it is in almost every area in the OttomanEmpire. In this period, where finanscial opportunities are very limited, governmentshave worked to improve educational opportunities in Eastern Anatolia as well as inall countries. Within this scope, new scholls were opened, the physical possibilitiesof the existing schools were improved and teachers were sent to the distirict.When the education data in Eastern Anatia were evaliated as a whole during theperiod of 1923-1938, different determinations appeared before and after the letterreform. In 1928, as the letter reform was in the whole country, it was a seriouschange and transformation in terms of education in Eastern Anatolia. In thisperiod,one side attracted attention to the opening of nationwide municipalities for thepublic and the intensive course activity for the first few years. As a matter of fact,after 1928, as a result of these studies, unlike the previous period, a considerableincrease in student and school-based years has occurred. In contrast to this positivesituation, there is also a negative situation in which the rate of schooling for girls inall regions in both periods is very low. It is also true that after 1928 the increase inthe number of schools and students was not enough for the region. It is noteworthythat in many cities all school levels the rate of increase of teachers is well below therate of increase of students.KeyWords: Millet Mektepleri 1, Letters Revolution 2, Education