Lise öğrencilerinin kariyer hedeflerinde aile etkisi ve akılcı olmayan inançların rolü

Abstract

Bu çalışmanın amacı lise öğrencilerinin kariyer hedefleri ile meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançları ve kariyer seçiminde aile etkisi düzeyleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu kapsamda ilk olarak Kariyer Hedefleri Ölçeği'nin lise öğrencileri için geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Lise öğrencilerinin liderlik, başarı ve eğitsel kariyer hedeflerinin okul türü ve sınıf düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı da bağımsız gruplar için t-test ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi, 2016-2017 eğitim öğretim yılında Samsun ili Çarşamba ilçesindeki resmi liselerde öğrenim gören (N = 452) kız öğrenciden oluşmaktadır. Kariyer Hedefleri Ölçeği'nin lise öğrencileri için geçerlik ve güvenirlik çalışmasının yapıldığı örneklem grubu ise 2016-2017 eğitim öğretim yılında Samsun ili Çarşamba ilçesindeki resmi liselerde öğrenim gören (N = 738) kız öğrenciden oluşmaktadır. Kariyer hedefleri ölçeğinin dışında verilerin toplanması amacıyla Özünlü ve Bacanlı (2015) tarafından Türkçeye uyarlanan `Kariyer Seçiminde Aile Etkisi Ölçeği`, Yılmaz Erdem (2006) tarafından geliştirilen `Meslek Seçimine İlişkin Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği` ve araştırmacı tarafından hazırlanan `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Bulgular genel olarak liderlik, eğitim ve başarı hedeflerinin okul türüne göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığını, ancak sınıf düzeyi bakımından, 10. ve 11. sınıflar arasında, 11. sınıflar lehine anlamlı farklılık olduğunu göstermektedir. Kariyer Hedefleri Ölçeğinin alt boyutları ile Kariyer Seçiminde Aile Etkisi ölçeğinin alt boyutları arasındaki ilişkiler incelendiğinde; Bilgi Desteği ile Liderlik, Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Finansal Destek ile Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Aile Beklentileri ile Başarı Hedefleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Değer ve İnançlar ile Eğitim Hedefleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Kariyer Hedefleri Ölçeğinin alt boyutları ile Meslek Seçimine İlişkin Akılcı Olmayan İnançlar ölçeğinin alt boyutları arasındaki ilişkiler incelendiğinde; Mükemmeliyetçilik ile Liderlik, Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Dışsal Kontrol ile Liderlik, Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında negatif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Genellemeler ile Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında negatif yönde anlamlı ilişki bulunmuştur. Özsaygı ile Başarı ve Eğitim Hedefleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırmada çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre kariyer seçiminde aile etkisi ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar, öğrencilerin liderlik hedeflerine ilişkin toplam varyansın %14'ünü, başarı hedeflerine ilişkin toplam varyansın %17'sini ve eğitim hedeflerine ilişkin toplam varyansın %17'sini açıklamıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular alanyazın doğrultusunda yorumlanmış ve önerilerde bulunulmuştur.

This study was conducted to investigate the relationship between career aspirations, irrational beliefs in career choice and family influence in career choice among high school students. In this context, firstly the validity and reliability study of the Career Aspirations Scale was conducted for high school students. The t-test and one-way analysis of variance (ANOVA) were used to examine whether high school students' leadership, achievement and educational career aspirations varied according to school type and grade level. The sample of the study consists of female students (N = 452) who were attending in the official state high schools in Çarşamba district of Samsun province during the 2016-2017 academic year. Another sample group in which the reliability and validity study of the Career Aspirations Scale was conducted for high school students consists of female students (N = 738) who were attending in the state high schools in Çarşamba district of Samsun province in the academic year of 2016-2017. ` Scale for Family Influence in Career Choice` adapted to Turkish by Özgün ve Bacanlı (2015), ` Scale for Irrational Beliefs in Career Choices ` developed by Yılmaz Erdem (2006) and `Personal Information Form` prepared by the researcher were used to collect data besides Career Aspirations Scale. Findings generally show that the leadership, educational and achievement aspirations do not differ significantly from school type. But it shows that there is a significant difference in favor of 11th grade between 10th and 11th grade in terms of grade level. When examining the relationship between Sub-dimensions of the Career Aspirations Scale and the Sub-dimensions of the Scale for Family Influence in Career Choice; there was a significant positive correlation between Information Support and Leadership, Achievement and Educational Aspirations. There was a significant positive relationship between Financial Support and Achievement and Achievement Aspirations. There was a significant negative correlation between Family Expectations and Achievement Aspirations. There was a significant positive correlation between Values and Beliefs and Educational Aspirations.When examining the relationship between Sub-dimensions of the Career Aspirations Scale and the Sub-dimensions of Scale for Irrational Beliefs in Career Choices; there was a significant positive correlation between Perfectionism and Leadership, Achievement and Educational Aspirations. There was a significant negative correlation between External Control and Leadership, Achievement and Educational Aspirations. There was a significant negative correlation between the Generalizations and the Achievement and Educational Aspirations. There was a significant negative correlation between Self-Esteem and Achievement and Educational Aspirations. According to result of multiple regression analysis family influence in career choice and irrational beliefs in career choice accounted for a significant proportion of the variance (%14) of the leadership aspirations scores, (%17) of the educational aspirations scores and (%17) of the achievement aspirations scores of the students. Findings obtained from this research were interpreted in the direction of the literature and suggestions were made.