Giyilebilir sanat ifadesiyle moda

Abstract

İnsanlık tarihi boyunca tanık olunan politik, ekonomik, sosyolojik, kültürel değişimlere paralel olarak sanat akımlarının; dönemlerin estetik algıları dâhilinde paralel bir gelişim izlediği gözetilmektedir. Henüz moda teriminin kullanılmadığı dönemlerde bile toplumların öznel giyim alışkanlıklarının, dönemlerin sanat ve estetik unsurlarının ilhamı ile geliştiği söylenebilir. Sanayi öncesi toplumlarda giyim alışkanlıkları bireylerin toplumsal yapıdaki konumlarının göstergesi niteliğindeydi. Sanayi Devrimi sonrasında beliren tüketim algısı, giyinmeyi ihtiyaç olmaktan çıkarıp endüstri kültürünün döngüsüne alet etmiştir. Fransız İhtilali sonrasında beliren moda terimi; giyimi klasik ürünü olarak belirlemekle birlikte davranış, yaşama ve giyinme biçimi gibi geniş ifadeleri nitelemektedir. Zamanla kavramsal karakterini ön plana çıkaran moda terimi her alanda etkili bir rol üstlenmeye başlamıştır. Zanaat ve sanat kavramlarının birbirine yaklaşması ile başlayan moda ve sanat etkileşimi, temeli tasarıma dayanan bu iki alanın birbirine bağlanacağının ilk habercisi olarak görülebilir. Sanat ve modanın arasındaki sembiyotik ilişki kendini modernleşmenin ilk zamanlarından itibaren gözlemlenen sanatçı ve moda tasarımcılarının birlikte gerçekleştirdikleri çalışmalarda göstermeye başlamıştır. Bazı yorumcular iki alanın birbirlerinden farklı olduklarını sıklıkla dile getirirken, moda ve sanat ifadelerinin bir disiplin çatısı altında olamayacağını savunmuşlardır. Zamanla etkileşim sürecinin izlediği yol bizi disiplinlerarası sanat yorumlarına götürmektedir. Değişen estetik algı ile birlikte başkalaşan bu eserler, kendilerine moda ve sanat alanlarını ayırt etmeksizin bir yer edinmeye başlamışlardır. Yirminci yüzyılın ikinci yarısında sanatın genel karakteri ile var olan değerler ve kesin yargıların zamanla aşılmaya başlanması, geniş sınırlara sahip post-modern yaklaşımı ortaya çıkarmıştır. Post -modern dönemin esnek karakteri ve farklı estetik algıları ile ortaya çıkan eserlerde sanatçıların ana fikri izleyiciye en etkili biçimde geçirmeyi denerken yararlanabilecekleri malzeme ve kurgu biçimlerinin yelpazesi sınırsızdır. Sanatçılar farklı disiplinleri tek paydada buluşturarak etkileşimin ötesinde birbirlerinin alanlarında sınır gözetmeksizin yer almalarını sağlarken; estetik biçimlerden, malzeme ve konu seçimlerine kadar özgür davranabilme yetisine sahip olmuşlardır. Bu çerçevede ortaya çıkan giyilebilir eserlerin post -modern dönem estetik yargılarına bağlı bir sanat yorumu olduğunu, farklı perspektiflerden bakarak söyleyebiliriz. Bu araştırmanın amacı; giyilebilir sanat tasarımlarına farklı perspektiflerden bakarak postmodern dönem yapısı içerisinde sanat eseri olarak algılanabilir olduklarına ışık tutmaktır. Disiplinlerarası sanat ortamında yeşeren bu giyilebilir sanat eserlerine gelinceye kadar geçirilen süreçte giyim teriminin ve giyinme fiilinin kavramsallaşması, haute-couture kavramının tarih boyunca geçirdiği başkalaşım ile yaratılan sanat formlarına dönüşümü sanat tarihinin kronolojik sırası ile incelenmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda modayı dönemin estetik algısına dayanan bir sanat formu olarak ele alan kaynak sayısının kısıtlı olduğu görülmüştür. Günümüzde disiplinlerarası sanat faaliyetlerinin son derece artmış olmasının araştırmanın konusunu önemli kıldığı düşünülmektedir. Araştırmanın özü sanatın tanımına dayandığı için konu sanatın doğuşu ve farklı sanat yorumları ile başlamaktadır. Sanat tarihinde moda teriminin doğmasına ortam hazırlayan önemli sosyal, toplumsal, siyasi ve ekonomik gelişmelere yer verilirken görsel sanatlar sanat kavramının; giysi modası ise moda kavramının ifadesi olarak belirlenmiştir. Devam eden bölümlerde giyilebilir sanat kavramı postmodern dönem sanatı ve estetik yapısı ele alınarak görsel bulgular dâhilinde incelenmiştir. Çalışma nitel araştırma tekniği ile yapılmıştır. Veri toplama tekniği olarak doküman analizi kullanılmıştır. Türkçe ve yabancı dilde konu ile ilgili olarak düzenlenen kaynaklar analiz edilmiştir. Betimsel analiz tekniği ile belirlenen veriler, belirtilen yargıyı ifade edecek görsellerle desteklenmiştir. Atıf ve alıntılar çalışmanın bölümlerine göre düzenlenmiş, ulaşılan bulgular bölümler dâhilinde yorumlanmıştır.

In parallel with the political, economic, sociological and cultural changes witnessed by the history of humanity, it is seen that the artistic currents have been developed within the aesthetics of the period. Even when the term fashion was not used, it can be said that the subjective clothing habits of the societies developed with the inspiration of the art and aesthetic elements of the periods. In pre-industrial societies, clothing habits were indicative of the position of individuals in the social structure. As the industrial revolution increased consumption requirements eliminated the dressing need and attached it to the cycle of industrial culture. Clothing has been a classical product for the fashion term that has included some broad expressions such as behavior of life and dressing types was appeared after French Revolution. In time, the term fashion eye, which brought the conceptual character to the forefront, started to play an effective role in every field. Fashion and art interaction started with convergence of art and craft concepts can be seen as precursor of these two design- oriented fields to connect to each other .The symbiotic relationship between art and fashion has begun to show itself in the works of artists and fashion designers who have been observed from the early days of modernization. Some of the art organizations, rather than the creators of fashion and art, have been reluctant to embrace the place of fashion in the art world, suggesting the differences that exist between these two areas. But, the art community has accepted fashion as a legitimate form of art with a different aesthetic since the late twentieth century. In time, the process of the interaction process leads us to interdisciplinary art interpretations. Together with the changing aesthetic perception, these works have begun to gain a place without distinguishing themselves from the fields of fashion and art. The post-modern approach having wide borders was revealed with the existing values by means of the general character of art and definite overcome judgements existed in second half of the twentieth century. Materials and design types spectrum of the Post-modern era flexible character and the work emerged with different aesthetics, is infinite. Different disciplines met in a single denominator and they were able to act free from aesthetical forms, techniques, material and subject choices while they were in the fields of each other beyond the mutual interaction. We can say from the different perspectives that wearable works emerged within this framework are an art interpretation based on post-modern aesthetic judgments. The purpose of the research is to reveal that wearable art design can be perceived as an art work in the post-modern period structure by looking at them from different perspectives. The concept of clothing and dressing in the process from the interdisciplinary to the wearable works of art and the transformation of the concept of the haute-couture into the art forms created by the metamorphosis of the history have been examined chronical order of art history. As a result of the researches, the number of sources that treat fashion as an art form based on the aesthetic perception of the period is limited. It is thought that the increase of interdisciplinary art activities today has made the subject of study important. As the result of the research is based on the definition of art, the subject begins with the birth of art and different art interpretations. In the history of art, the term of art with visual art and also the term of fashion with dressing fashion were examined while giving importance to the important social, social, political and economic developments that created the platform for appearance of fashion term. In the following sections, the concept of wearable art was examined in the context of post-modern art and aesthetic structure. The research is a qualitative research. In this context, document analysis is used as data collection technique. Resources on Turkish and foreign languages were analyzed. The data obtained are supported by the visuals that are thought to be suitable for sampling the problem. Descriptive analysis was used as data analysis technique. Quotations and references were made, the data were summarized and interpreted according to the themes and the themes were related to each other.