Okul iklimi ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırmanın amacı, okul iklimi ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırma evrenini 2018-2019 eğitim öğretim yılında, Konya ilinde bulunan üç merkez ilçede görev yapan mesleki-teknik ve genel lise öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, tabakalı ve basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılarak 2018-2019 yılında Konya ili merkez ilçelerinde yer alan toplam 19 resmi lisede çalışan (Genel lise ve mesleki/teknik lise) 474 öğretmen olarak belirlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak; Hoy, Smith ve Sweetland (2002) tarafından geliştirilmiş, Özdere (2017) tarafından Türkçe'ye uyarlanan `Okul İklimi Ölçeği` ile Elma (2003) tarafından geliştirilen `İşe Yabancılaşma Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS programı kullanılmıştır. Öğretmenlerin okul iklimi algılarının ve işe yabancılaşma düzeylerinin cinsiyet, medeni durum, okul türü, branş değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesinde t-testi, kıdem değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için de tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Okul iklimi ile lise öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için korelasyon analizi yapılmıştır. Lise öğretmenlerinin okul iklimine ilişkin algılarının işe yabancılaşma düzeylerinin yordayıcısı olup olmadığını test etmek için regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin okul iklimini algılarının yüksek olduğu ve en yüksek ortalamanın kurum savunmasızlığı alt boyutuna ait olduğu belirlenmiştir. Bunu sırasıyla meslektaş liderliği, profesyonel öğretmen davranışı ve başarı baskısı alt boyutları izlemiştir. Öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri incelendiğinde; işe yabancılaşma düzeylerinin düşük çıktığı bununla birlikte öğretmenlerin işe yabancılaşma algılarının en yüksek olduğu boyutun okula yabancılaşma olduğu belirlenmiştir. Bunu sırasıyla güçsüzlük, yalıtılmışlık alt boyutları izlemiştir. Öğretmenlerin işe yabancılaşma algılarının en düşük olduğu boyutun ise anlamsızlık olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin okul iklimi algıları ile işe yabancılaşma düzeyleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Okul iklimi boyutlarından kurum savunmasızlığı ve profesyonel öğretmen davranışı boyutlarının öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The aim of this research is to investigate the effect of the high school teachers' perceptions of school climate on their levels of work alienation. The research population consists of vocational-technical and general high school teachers who work in three central districts in Konya during the 2018-2019 academic year. Research sampling, was determined as 474 teachers (General high school and vocational/technical high school) working in 19 official high schools in total in the specified districts of Konya during 2018-2019 through the stratified and simple random sampling method. `School Climate Scale`, which was developed by Smith and Sweetland (2002) and whose validity and reliability studies were carried out for Turkey by Özdere (2017), and `Work Alienation Scale` developed by Elma (2003) were used as the data collection tools in the research. The SPSS software was used for the data analysis. The t-test was applied to determine whether the teachers' perception of school climate and levels of work alienation differed according to the variables of gender, marital status, school type and branch, and the one-way analysis of variance (ANOVA) was implemented to discover whether they differed depending on the seniority variable. Correlation analysis was conducted to determine the relationship between the school climate and the high school teachers' levels of work alienation.. Regression analysis was used to test whether high school teachers' perceptions of school climate were the predictors of their levels of work alienation. As a result of this research, it was found that the teachers' perceptions of school climate were high and the highest average belonged to the sub-dimension of the institutional vulnerability. This was respectively followed by peer leadership, professional teacher behavior and success pressure sub-dimensions. When the teachers' levels of work alienation were examined, it was determined that their levels of work alienation were low, but the dimensions in which the teachers' perceptions of work alienation were at the highest level were school alienation, weakness and isolation, respectively. The dimension in which the teachers' perceptions of work alienation were at the lowest level was discovered to be meaninglessness. A negative significant relationship was found between teachers' perceptions of school climate and their levels of work alienation. It has been concluded that the institutional vulnerability and the professional teacher behavior among the dimensions of school climate were a significant predictor of the teachers' levels of work alienation.