Ceza Hukukunda amirin emrinin yerine getirilmesi

Abstract

Amirin emrinin yerine getirilmesi ulusal ve uluslararası ceza hukukunda niteliği ve sonuçları bakımından önemli bir konudur. Tez dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kurumun hukuki niteliğini belirleyebilmek açısından kavrama ilişkin genel açıklamalardan sonra hukuka aykırılık, hukuka uygunluk nedenleri, kusurluluğu kaldıran nedenler ve hukuka uygunluk nedenleri ile kusurluluğu kaldıran nedenler arasındaki farklar incelenmiş ve emrin yerine getirilmesinin suça etkisine ilişkin görüş açıklanmıştır. Görüşümüz hem hukuka uygun emrin yerine getirilmesinin hem de hukuka aykırı ancak konusu suç teşkil etmeyen bağlayıcı emrin yerine getirilmesinin bir hukuka uygunluk nedeni olduğu yönündedir. Hukuka uygun emrin yerine getirilmesinde emri veren amir/mercii ve emri yerine getiren memurun fiili hukuka uygundur. Hukuka aykırı bağlayıcı emir bakımından ise hukuka uygun olan sadece memurun emri yerine getirme fiilidir, emrin hukuka uygun hale gelmesi ya da emri veren amirin sorumluluktan kurtulması söz konusu değildir. Konusu suç teşkil eden emir ise hukuk devleti ilkesi gereği hiçbir zaman bir hukuka uygunluk nedeni oluşturmaz, bu durumda hem emri veren amirin hem de emri yerine getiren memurun sorumluluğu esastır. Tezin ikinci bölümü emrin yerine getirilmesi hukuka uygunluk nedeninin koşulları bakımından incelenmesine ayrılmıştır. Bir emrin bulunması ve emrin bağlayıcı bir emir olması hukuka uygunluk nedeninden faydalanmak için şarttır. Emrin bulunması bakımından hiyerarşik ilişki ve emri uyuşmazlıklarının üzerinde durulmuş, emrin bağlayıcı olması için ise emri verenin yetkili olması ve emrin yasalara uygun olması gereği açıklanmıştır. Bu bölümde emri yerine getirenin emrin hukuka uygunluğunu araştırma yetkisi ve emrin yerine getirilmesinde sorumluluk durumu ilgili teorilere ve Kanunlara da değinilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Tezin üçüncü bölümünde emrin yerine getirilmesinde sınırın aşılması, üçüncü kişilerin durumu ve hata hali incelenmiş, emrin yerine getirilmesinin diğer hukuka uygunluk nedenleriyle karşılaştırılması yapılmıştır. Tezin dördüncü ve son bölümünde uluslararası ceza hukukunda emrin yerine getirilmesi incelenmiştir. Öncelikle uluslararası ceza hukukunda emrin yerine getirilmesinin hukuki niteliği tartışılmıştır. Emrin yerine getirilmesinin tarihsel gelişimi aşamalı olarak incelenmiş, uluslararası ceza davalarında ve ulusal nitelikte olup uluslararası öneme sahip yargılamalarda emrin yerine getirilmesinin nasıl tartışıldığı ve ne sonuçlara ulaşıldığına değinilmiştir. Uluslararası Ceza Divanı kurucu statüsü olan Roma Statüsü'nün ilgili maddeleri ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Son olarak emrin yerine getirilmesi ile yakın bağlantılı olan komutan/üst sorumluluğu açıklanmaya çalışılarak tez çalışması bitirilmiştir.

Superior order is an important issue in terms of its nature and results in national and international criminal law. The thesis consist of three part. In first part it is explained that illegality, justifications, excuses and differences between justifications and excuses and results of superior order after general explanation about superior order. In our opinion both fulfillment of lawful orders and unlawful orders that not consist an offence are justifications. Superior's and subordinate's action are lawful in fulfillment of lawful orders. As to unlawful orders that not consist an offence only action of subordinate is lawful. The order itself and action of superior unlikely to become lawful. Criminal orders never considered as a justification, superior and subordinate is responsible from his/her action. Second part of the thesis is consisted of examining conditions of superior order. It is necessary of existence of an order and this order must be binding. It is discoursed on hierarchical structure and order conflicts for existence of an order. It must be superior is authorised and order is lawful for bindingness. It is tried to explain subordinates research authority of lawfulness of order and responsibility of fulfillment of orders in this part in reference to relevant Laws. Third part of thesis; it is examined that exceeding the limit, the situation of third people, instance of mistake and comparisons of superior order with other justifications were made. Fourth and last part of the thesis it is viewed that superior order in international criminal law. Firstly it is discussed that legal characteristic of superior order. It is examined in detail historical development process of superior order, it is mentioned that how superior order was discussed and what conclusions have been reached about it in international cases and national jurisdictions which have international aspect.It is examined in detail relavant provisions of Rome Statute which is founding statute of International Criminal Court. And lastly it is tried to explain command responsibility which is closely linked with superior order.