Ünsi Hasan Efendi`nin hayatı, eserleri, dönemi ve divaninin tenkidli metni

Abstract

ÖZET Bu çalışma XVII. yy. tasavvufunda büyük yeri olan Ilalvetiyye tarikatının Cemâliyye şubesine bağlı Şa'baniyye kolunun, bir alt kolu olan, Karabâşiyye'den gelen ve bu kolun şeyhi Şeyh Ali Alâeddin el-Atvel (Karabaş Velîfnin en makbul halifesi ve aynı /amanda bir dîvân sahibi (Türkçe, Arapça ve Harsça şiirlerden oluşmuş) olan Ünsî Hasan Efendi'nin hayatı, dönemi, eserleri ve dîvânının lenkidli metninden oluşmaktadır. Tenkidli metin ortaya konurken dîvânın Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesinde bulunan ya/ma (tasnif dışı ya/ma) nüshası ile Süleymaniye Kütüphanesi Nazif Paşa Bölümü 867 Numarada kayıtlı bulunan nüsha ele alınmıştır. Çalışma içindekiler ve önsö/den sonra biri giriş olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde XVII. yy.da Osmanlı Devleti'nin genel durumu ve hususiyetleri başlığı altında, Osmanlı Devleti'nin yü/yıl içindeki siyâsî içtimaî, iktisadî, ilmî ve kültürel hayatı ele alınmıştır. Birinci Bölümde: Türk Osmanlı Toplumunda Tasavvuf başlığı altında Türk toplumunun XVII. yy. dan önceki tasavvull hayatı, ardından XVIL yy.da Anadolu'da tasavvufi hayat ve tarikatlar ele alınmıştır. Bu bölümde XVII. yy. da Anadolu toprakları üzerinde kurulan ve faaliyet gösteren tarikatlar hakkında kısa kısa bilgiler verildikten sonra yüzyılın en çok yayılma gösteren tarikatı - bu yüzden `tarikat fabrikası` olarak anılan- Halvetiyye bağlı şube ve kollarıyla birlikte ele alınmıştır. Bu çerçevede Ünsî Hasan Efendi'nin bağlı olduğu Karabaşiyye kolu ve Ünsî Hasan Efendi'nin çağdaşlarına kısaca değinilmiştir. İkinci Bölümde; Ünsî Hasan Efendi genel başlığı altında A. Hayatı (Çocukluğu, Gençlik dönemi,Eğitimi, Yaptığı İşler, Vefatı), B. Belli Özellikleri, C. Tarikata intisabı, Hilafeti, Zaviyesi ve Halifeleri, D. Eserleri ele alınıp incelenmiştir.Varılan neticelerin hülasa edildiği sonuç ve gerek doğrudan, gerekse başvuru eserleri olarak yararlanılan kaynakları içeren bir kaynakça oluşturulmuştur. Ardından ise metnin teşkilinde takip edilen yol belirtilmiştir. Üçüncü bölümde ise Ünsî Hasan Efendi'nin dîvânının tenkidli metnine yer verilerek çalışma tamamlanmıştır.

Ill ABSTRACT This work was formed on criticize text of the Divan of Ünsî Hasan Elendi and his life, era and works, Hasan Efendi was the caliph of the Sheikh Ali Alâeddin el-Arvel (Karabaş Velî), who has at the same time a Divan (formed with Turkish, Arabic and Persian poets) Alâeddin was the sheikh of Karabaşiyye religious order, which was the subdivision oi' the Şa'bâniyye, also it was the branch of the Cemâliyye and Cemâliyye was the branch of, the mosl important religious order in sufistic life at XVII. century, Halvetiyye religious order. When we do this work we based our study on a script (Out of classification) wich located at the Library of Theology Faculty oi' Marmara Universty. This work was formed on four parts one them introduction and three other parts, which are coming after contents and preface. At the introduction part, under the headline on `General conditions of the Ottoman Empire in XVII.th century`, was considered political, social, economical, scientific and cultural life of this century. At the first part; under the headline of sufism at Ottoman Empire, was considered sufistic life Turkish society before XVII. th century, than Ottoman Sufism at XVII.th century and than under the headline of sufistic life and religious order in Anatolia at XVII.th century's Anatolia. After than, the most effective religious order of the century - wich was called `factory of religious order` - Halvetiyye was considered with depended branches and subdivisions, in connection, we shortly touched to `Karabaşiyye`, which Ünsî Hasan Efendi connected with it and his contemporaries were mentioned. At second part; under the headline of Ünsî Hasan Efendi, A. His life, His chilhood. His youth and his matured time, B. His main characteristic (personality), C. Connection with religious order and his caliphate, Lodge (Aydınoğlu Lodge), His caliphs, D. His works. All discussions were shortened at conclusion section, and books we profited whether directly or generally sources, were listed at bibliography.]V Al the thirl pari; work was completed by eriteized text of the dîvân oi'Ünsî Hasan Elendi.