Kitâb-ı Aşk(Giriş-inceleme-transkripsiyonlu metin-dizin)

Abstract

Üzerinde çalıştığımız Kitâb- 1 Aşk adlı eser, İstanbul'da Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kfltüphanesi'nde 247 numarada kayıtlıdır. Eserde rastladığımız başlıca dil özellikleri şunlardır: 1. Geniş zamanın olumsuz çekiminde teklik birinci kişi için -men eki kullanılmıştır. Bilmen ki gönül senflfi-ile ne kılayın ben (8b.5) 2. XIV. yüzyıldan itibaren partisip eki olarak kullanılmaya başlandan -acak eki metnimizde iki örnekte gelecek zaman eki olarak kullanılmıştır. Utanacaksın alıl şimdi utan (26a.l2) Âhiri n'olacakdur kimse bilmez (83a.l) 3. Gelecek zaman ifadesi için -acak eki kullanıldığı gibi sınırlı birkaç örnekte -IsAr ekinin de kullanıldığını görüyoruz. Cânânı kaçan göriser değme can (14b.l3) 4. Emir kipinin olumsuz çekiminin teklik üçüncü kişisinde -sın, -sun eklerinin yanısıra bir örnekte ekin damak n'si ile yazıldığını görüyoruz. 'Amelüfi azmasufi kişfamelüö (27b.l0) 5. Görülen geçmiş zaman eki teklik ve çokluk birinci ve ikinci şahıslarda hem düz hem yuvarlak ünlülü şekliyle kullanılıyorken üçüncü şahıslarda, bu dönemin bir özelliği olarak, ekin ünlüsü daima düzdür. Külli beşaret oldı canım ışk şafâsından (70a.l) 6. Öğrenilen geçmiş zaman için -mış ekinin yanısıra, -ıpdur ekinin de kullanddığmı görüyoruz. Kiminün^mri geçipdür bî-temiz (43a3) 7. Metnimizde bir örnekte -incek zarf-fiili kullanılmıştır. Ögünüridi göfilümi'işk görincek (30a.l3) 8. -ince zarf-fiil eki `-inceye kadar` anlamıyla metnimizde kullanılmıştır. Baş vir iy gönül*işkı koma başa varınca (28a.l)DC 9. -ip zarf-fiilinin genişlemiş şekli olan -uban, -üben ve -ubanı, -übeni zarf- fiillerinin pek çok örneği bulunmaktadır. Sanubanu zen i ferzend mülk i mâl (34b.4) 10. -dik sıfat-fiil eki özne alırsa, özne bugünden farklı olarak ilgi eki almaz. Vuslat ehli bulduğı dürr-i yetim (3 la. 12) Kelime hazinesinde ise dikkatimizi çeken başlıca özellikler şunlardır: 11. Metinde Arapça ve Farsça'dan dilimize girmiş bazı kelimeler çeşitli ses olaylarına uğrayarak oldukça değişmiş olarak karşımıza çıkmaktadır: riya > iryâ (14a.6) rene > irene (79b. 10) küt-i lâ-yemüt > küt-i melâput (60b.3) gibi. 12. Arapça ve Farsça kelimelerin yazımında tutarsızlıklar görülür: fodul (26b. 1), fatul (49a.2), hiç (32a.4) gibi. 13. Bugün kullanılmayan ancak metnimizde geçen eskicil kelimeler şunlardır: arkun `yavaş, sakin, aheste` (25b.7) kaçan `nasıl, ne zaman` (35a. 13) erki- `kuvvetlenmek, bir işi sürdürmeye azimli olmak` (61a.l) oğru `hırsız` (38b.8) irte `sabah` (83a.2) kulmaş `hilekar, kalleş, terbiyesiz` (44b.6) keflgeş `müşavere, danışma` (3b.2) 14.Yazarm Türkçe kelimeleri Arapça ve Farsça kelimelerle terkip yaptığı görülür. Almışdı beni vallahi göflül uyku-yı gaflet (6b.7)

X ABSTRACT These are the main grammatical features of the work called `Kitâb-ı Aşk`, which we studied: 1. -men is used in Simple Present Tense negative form for the first person singular Bilmen ki gönül senüfi-ile ne kılayın ben (8b.5) 2. -acak which has been used as a participle since the 14 * century is used as a Simple Future Tense in two of the examples of our text. Utanacaksın ahi şimdi utan (26a. 12) Âhırı n'olacakdur kimse bilmez (83a. 1) 3. We can see that -ısar/-iser is used in a few examples besides the Simple Future from -acak. Cananı kaçan göriser degme can (14b.l3) 4. We can see that the suffixa -siftV -sufi are used in a few examples besides the -sin/ -sun for imperatives of the third person singular. 'Amelüfi azmasun kişi <amelüfi (27b.l0) 5. The Simple Past suffix -DX, which has a round vowel in the first and third person singular and plural is always a unround vowel in the third persons as a future of this Old Anatolien Turkish Period. Külli beşaret oldı canım <ışk salasından (70a. 1) 6. We can see that -ıpdur ending is used more than the -mis ending in building Present Perfect Tense. Kiminüfl «ömri geçipdür bî-temlz (43a.3) 7. -incek gerundium is used in one of the examples of our passage. ögünüridi göfilümi <ışk görincek (30a. 13) 8. -ince gerundium ending is used for the meaning of `untill` in our passage. Baş vir iy gönül «ışkı koma başa varınca (28a. 1) 9. There are lots of examples for -uban, -üben, -ubanı, -übeni gerundiums which are the widened forms of -ip gerundium. Sanubanu zen i ferzend mülk i mâl (34b.4)XI 10. When the -dXk participle takes a subject the subject doesn't take a genitive different from that of Turkish. Vuslat ehli bulduğı dürr-i yetim (3 la, 12) These are the most important features which we recognize in vocabulary of the text: 1 1. We can see that some words which come from Arabic and Persian into Old Ottoman have changed a lot phoneticly. riyâ>iryâ(14a.6) rene > irene (79b. 10) kut-i lâ-yemüt > kut-i melâput (60b.3)etc. 12. Some words from Arabic and Persian show varieties in writing. fodul (26b. 1), fatul (49a.2), hiç (32a.4) etc. 13. Here are some of the archaic words which aren't used nowadays but appair in our text. arkun `slow` (25b.7) kaçan `when, how` (35a. 13) erki- `to become strong, to resolve` (6 1 a. 1 ) ogru `thief` (38b.8) irte `morning` (83a.2) kulmaş `deceitful, tricky; rude` (44b.6) kefigeş `consultation` (3b.2) 14. We can see that the writer bilds izafets which comprise the Turkish and Arabic or Persian words. Almışdı beni vallahi gönül uyku-yı gaflet (6b.7)