İç Anadolu bölgesi (Polatlı-Ankara) geç paleosen-eosen yaşlı istiflerdeki orthophragminid foraminiferlerinin biyometrik özellikleri

Abstract

ÖZET İÇ ANADOLU BÖLGESİ (POLATLI, ANKARA) GEÇ PALEOSEN- EOSEN YAŞLI İSTİFLERDEKİ ORTHOPHRAGMİNİD FORAMİNİFERLERİN BİYOMETRİK ÖZELLİKLERİ ÇOLAKOĞLU, Sinan Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Sait METİN Ortak Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ercan ÖZCAN Mart 2002, 63 sayfa Erken Paleojen yaşlı sığ- denizel Tetis çökellerinde nummulinid ve alveolinid gibi bentik foraminiferlerle beraber bulunan orthophragminid foraminiferlerin (Discocyclina Gümbel 1870, Orbitoclypeus Silvestri 1907, Nemkovella Less 1987 ve Asterocyclina Gümbel 1870) tanımlanması ve taksonomik çalışması diğer orbitoidal foraminiferlerde olduğu gibi embriyo ilişkili morfolojik parametrelere bağlıdır. Bu tez çerçevesinde Avrupa Erken Paleojen Çalışma Grubu'nun Haymana- Polatlı Havzası'ndan (İç Anadolu Bölgesi) Tanesiyen, İlerdiyen ve Kuiziyen zaman dilimleri için referans- kesit olarak önerdiği bazı stratigrafık kesitler orthophragminid foraminiferlerin embriyo ve biyometrik özelliklerini ortaya koymak için çalışılmıştır. Bu çalışma kapsamında birçok taksonun tarifi ekvatoryal kesitlerde ilk kez verilmiştir. Haymana-Polatlı Havzası 'nın Polatlı kasabasının hemen güneyinde yer alan Karahamzalı ve Karsak köyleri arasındaki bölgede Glomalveolina primaeva Reichel, Glomalveolina cf. levis, Glomalveolina cf. pilula Hottinger, Operculina heberti Munier-Chalmas, Vania anatolica Sirel, Assilina yvettae Schaub, Miscellanea yvettae Leppig, Misslssippina ? blnkhorsti (Reuss) gibi bentik foraminiferler içeren ve Tanesiyen için referans-kesit olarak önerilen seviyelerde (Kırkkavak Formasyonu), istif alt kısmında Discocyclina seunesi (Douvilte, 1922), ve Discocyclina sp.l, üst kısımlarına doğru ise, D. seunesi ile beraber Orbitoclypeus neumannae (Samanta, 1967) ve yeni bir orbitoclypeid türü, Orbitoclypeus n. sp.l biyometrik özellikleri ile tanıtılmıştır. Bu istifin üst kısımlarında pelajik morganizma içeren seviyelerde Cruciplacolithus, Ellipsolithus, Ericsonia, Fasciculithus, Heliolithus, Markalius, Micrantholithus, Neochiastozygus, Neocrepidolithus, Rhabdolithus, Scapholithus, Trochosphaera ve Zygodiscus cinslerine ait türler ile temsil edilen kalkerli nannofosil topluluğu NP 8 (Tanesiyen), yine bu seviyelerde tayin edilen Acarinina, Morozovella ve Globigerina cinslerine ait planktonik foraminiferlerle P4 (Tanesiyen - İlerdiyen) planktonik foraminifer zonunun varlığını ortaya konmuştur. Yine, aynı bölgede Sakarya köyünün hemen güneyinde İlerdiyen için referans-kesit olarak önerilen ve çok bol Alveolina türü içeren sedimanter istifde gözlenen; Discocyclina archiaci (Schlumberger, 1903) [D. archiaci 'bakhchisaraiensis-staroseliensis' Less, 1987], Discocyclina augustae (Weijden, 1940) [Discocyclina augustae van der Weijden, 1940 sourbetensis Less, 1987], Discocyclina fortisi fortisi (d' Archiac, 1850), Nemkovella strophiolata (Gümbel, 1868) [Nemkovella strophiolata (Gümbel, 1 868) ferrnonti Less, 1987], Orbitoclypeus schopeni suvlvkayensis (Less, 1987) [Orbitoclypeus schopeni (Checcihia-Rispoli, 1908) suvlukayensis Less 1987], Orbitoclypeus munieri munieri (Schlumberger, 1904) ve Asterocyclina stella (Gümbel, 1861) orthophragminid populasyonlan biyometrik özellikleri ile tanıtılmıştır. Anahtar kelimeler: Erken Paleojen, orthophragminid foraminifer, biyometri, Haymana-Polatlı Havzası, iç Anadolu Bölgesi- Türkiye. iv

SUMMARY BIOMETRIC ASPECTSDFORTHOPHRAGMINID FORAMINIFERA FROM THE LATE PALEOCENE- EOCENE SUCCESSION OF CENTRAL ANATOLIA (POLATLI, ANKARA) ÇOLAKO?LU, Sinan Niğde Universty Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Sait METİN Co- Advisor: Yrd. Doç. Dr. Ercan ÖZCAN March 2002, 63 pages Identification and taxonomy of orthophragminid foraminifera (Discocyclina Gümbel 1870, Orbitoclypeus Silvestri 1907, Nemkovella Less, 1987 ve Asterocyclina Gümbel 1870), which commonly occur together with nummulitid and alveolinid genera in early Paleogene Tethyan sediments, depend on embryo-related parameters and their biometric description as in the other orbitoidal foraminifera. In the frame of this thesis, some reference-sections previously proposed for Thanetian, Ilerdian and Cuisian from Haymana- Polatlı Basin (Central Anatolia) by Early Paleogene working group, were studied for their orthophragminid foraminifera. This study, being the first attempt to study the orthophragminid foraminifera in equatorial sections in Turkey, reveals the embryo-related characteristics of this benthic group with their biometric features. Thanetian sequence (Kirkkavak Formation) at the south of town of Polatlı (Haymana- Polatlı Basin), between Karahamzalı and Karsak villages contain Glomalveolina primaeva, Glomalveolina cf. levis, Glomalveolina cf pilula, Operculina heberti, Vania anatolica, Assilina yvettae, Miscellanea yvettae, Mississippina ? binkhorsti in its different horizons. This foraminiferal assemblage is accompanied by Discocyclina seunesi (Douville, 1922), and Discocyclina sp.l in its lower horizons, and D. seunesi, Orbitoclypeus neumannae (Samanta, 1967) and a new orbitoclypeid species, Orbitoclypeus n. sp.l in its upper horizons and their descriptions have been presented with biometric data. Deep-marinesediments overlying these horizons represented by different species of calcareous nannofossils genera (represented by Cruciplacolithus, Ellipsolithus, Ericsonia, Fasciculithus, Heliolithus, Markalins, Micrantholiihus, Neochiastozygus, Neocrepidolithus, Rhabdolithus, Scapholithus, Thoracosphaera and Zygodiscus) indicate NP 8 calcareous nannofossil zone and planktonic foraminifera (represented by Acarinina, Morozovella and Globigerina) indicate P 4 planktonic foraminifera zone. In the same region, a stratigraphic section at the south of Sakarya village proposed as a reference-section for Ilerdian by early Paleogene working group revealed the orthophragminid assemblage of Discocyclina archiaci (Schlumberger, 1903) [D. archiaci 'bakhchisaraiensis-staroseliensis' Less, 1987], Discocyclina augustae (Weijden, 1940) [Discocyclina augustae van der Weijden, 1940 sourbetensis Less, 1987], Discocyclina fortisi fortisi (d' Archiac, 1850), Nemkovella strophiolata (Gümbel, 1868) [Nemkovella strophiolata (Gümbel, 1868)/eraîo7tf/Less, 1987], Orbitoclypeus schopeni suvlukayensis (Less, 1987) [Orbitoclypeus schopeni (Checcihia-Rispoli, 1908) suvlukayensis Less 1987], Orbitoclypeus munieri munieri (Schlumberger, 1904), Asterocyclina Stella (Gümbel, 1861). Key words: Early Paleogene, orthophragminid foraminifers, biometry, Haymana-Polath Basin, Central Anatolia- Turkey. vi