Yaprakhisar (Aksaray) jeotermal alanının jeofizik yöntemlerle belirlenmesi

Abstract

ÖZET YAPRAKHİSAR (AKSARAY) JEOTERMAL ALANININ JEOFİZİK YÖNTEMLERLE BELİRLENMESİ TAŞPINAR, Esma Hatim Niğde Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Jeoloji Ana Bilim Dalı Danışman : Yrd. Doç. Dr. Tekin YEKEN Temmuz 2005, 88 Sayfa Jeotermal enerji oluşumunu sağlayan genç tektonizma ve volkanizma sismoaktif etkinliğe bağlı olarak yayılan bir gelişim göstermektedir. Buna bağlı olarak gelişen sistemler oldukça zengin jeotermal enerji potansiyeli oluşturmuştur. Yaprakhisar sıcak ve mineralli su kaynağı Aksaray İli' nin GB' sında, şehir merkezine 34 km uzaklıktadır. İnceleme alanının temelinde Palcozoyİk yaşlı Bozçaldağ metamorfîtleri oluşturmaktadır. Bunun özerine Alt Pliyosen yaşlı Göstük ignimbiritîeri, Uzunkaya formasyonu, Selime iüfîi, Kızılkaya ignimbiriti, Pliyosen yaşlı Hasandağı külleri gelmektedir. Alanın en genç birimi güncel travertsn ve alüvyonlar oluşturmaktadır. Yaprakhisar sıcak ve mineralli su kaynağı alanda genelikle KB-GD ve KD-GB yönlü eğim atımlı normal faylar boyunca çıkmaktadır. Sahada sıcak su çıkışları, hidrotermal çökeller ve termal alterasyonlar şeklinde gözlenmektedir. Kaynağın sıcaklığı 36°C civarında ölçülmüştür. Sularla beraber gaz çıkışı da gözlenmektedir. Serdik ve tuzluluk oranı yüksek olan bu sular sulama için uygun değildir. İİİSahada öncel olarak gerçekleştirilen jeoloji verileri ile Yaprakhisar sıcak ve mineralli su kaynağıyla ilgili kimyasal ve fiziksel veriler toplanmıştır. Sıcak su kaynağı civarında jeoelektrik-rezistivite ve self potansiyel yöntemleri kullanılarak ölçüm profilleri alınmıştır. Bununla birlikte çalışma alanında daha önceden yapılmış olan gravite çalışmalarının verileri kullanılarak, elde edilen verilerle arasında ilişki kurulmuş ve korelasyon yapılmıştır. Ölçümlerden elde edilen sonuçlar çalışmada sayısal parametreler olarak değerlendirilmiştir. Derinlik-özdirenç profillerinden yararlanarak elde edilen ölçekli jeolojik kesitlerle hazne kaya-örtü tabaka ilişkisi, kırık zonlan ve sıcak su- akifer varlığı belirlenmiştir. Bununla birlikte Tuzgölü Fay Zonu' nu kesecek şekilde yaklaşık 700 m uzunluğunda bir self potansiyel (SP) profili alınmıştır. Bu profilde kırık zonun tepkisi belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Yaprakhisar, jeotermal enerji, rezistivite, özdirenç, self potansiyel, sıcak su kaynağı. IV

SUMMARY DEFINITION OF YAPRAKHİSAR (AKSARAY) AREA WITH GEOPHYSICAL METHOTS TAŞPINAR, Esma Hatun Niğde University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geology Superviser : Assist. Prof. Dr. Tekin YEKEN July 2005, 88 pages Young tcctonism and volcanism which supply gcotcrmal energy source enlarges due to siesmoactivity. This type of developing systems may cause a high geotermal potential energy. Yaprakhisar hot and mineralized water spring is located in 34 km SW of Aksaray city. Paleozie aged Bozçaldağ Metamorfic Rocks represent the basement of the study area. These units were respectively overlain by Early Plicene aged Göstük Ignimbrites, Uzunkaya Formation, Selime Tuffs, Kizilkaya Ignimbrites and Pliocene aged Hasandagi Ashes. While, the travertine and alluvium represent the youngest units in the area. Yaprakhisar thermal spring emerge along normal fault line extending NW-SE direction. Thermal water outlets are observed as hydrothermal sedimantation and thermal alterations. The temperature of hot water is about 36 °C. Gas outlets are also abserved at the spring area. The water is not suitable for irrigation considaring it's high salinity and hardness.Gcoclcctricai resistivity and self potential profiles were measured near by the spring area. In addition data collected from the former gravity studies were correieted with each other. Parameters, which were collected from the field measurements, were evaluated. Depth- resistivity profiles were used in order to describe the relations between reservoir, overlying rock fracture zones, aquifer and hot water bearing formations. A 700 m self potential profile is carried out crossing Tuz Gölü Lake Fault Zone. The response of fracture zone is evaluated according to these measurements. Key Words: Yaprakhisar, geothermal, resistivity, impedance, self potancial, hot water spring. VÎ