Türkiye`de 1920-1960 döneminde şeker sanayiinde işgücü sorunu

Abstract

Beslenme alışkanlıklarının şekillenmesinde, güç dengelerinin değişmesinde ve dünya sanayii tarihinde `şeker` maddesi önemli bir yer tutmaktadır. Şeker kamışı ve pancarından şeker elde etme yöntemleri keşfedildikten ve şeker üretimi için gerekli teknolojinin geliştirilmesinden bu yana şeker, toplumların sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal alanlardaki ilişkileri belirleyici bir faktör haline gelmiştir.Türkiye'de şeker üretimi, şeker pancarından yapılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şeker tüketimi lüks olarak görülmüştür. İthal edilen şekerin üretimi için birkaç defa şeker fabrikası açma girişimi gerçekleşmiş ancak bazı siyasal ve ekonomik nedenlerden dolayı başarılı olamamıştır. Cumhuriyet döneminde ise, 1920'ler, 1930'lar ve sonrasında `Milli İktisat` anlayışı çerçevesinde şeker fabrikaları açılması, dolayısıyla yerli şeker üretiminin gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu politikalar, ücretli emeği de belirginleştirmiştir. 1950'lerde ise, ekonomide liberal politikalar benimsenmiştir. Tarıma dayalı sanayiyi ilerletme çabaları içinde öncelik şeker fabrikalarının teknolojik gelişiminin sağlanması olmuştur. 1950'lerde ve sonrasında istihdam politikaları ve uygulamaları, şeker fabrikaları ve işgücü sayısını artırmış, çalışma hayatında değişiklikler yaratmıştır.Bu çalışmada, Türkiye'de şeker sanayiinde, kuruluşundan 1960'a kadar geçen süreçte işgücünün vasıflılık durumları, çalışma şartları, ücretler gibi konular incelenecektir. Tarihsel, sosyal, siyasal ve ekonomik süreçte şeker fabrikalarında çalışanların durumunun nasıl değiştiğine ve bütün gelişmelerin ışığında bugünkü özelleştirme politikalarına ve şeker sanayinin son durumuna da değinilecektir.

`Sugar` plays an important role in shaping dietary habits, changing power balances and in the world industrial history. Since the discovery of producing sugar from sugar cane and sugar beet and the development of the technology required for sugar production; sugar became a determinant factor in the social, cultural, economic and political relations.In Turkey, sugar is produced from sugar beets. During Ottoman Empire, sugar consumption was seen as a luxury. Several attempts were made to open sugar factories in order to produce sugar; however due to some political and economic reasons those attempts were not successful. During the Republican period, in the basis of the `National Economy` perception in the 1920s, 1930s and later on, it was foreseen that the sugar factories would be opened and thus domestic sugar would be produced. These policies have also made wage labor more evident. In the 1950s, liberal policies were adopted in the economy. Priority has been given to the technological development of sugar factories in efforts to advance industry based on agriculture. In the 1950s and later on, employment policies and practices increased the number of sugar factories and labor force and also created changes in working life.In this study, issues such as labor-skills status, working conditions and wages in the sugar industry in Turkey in the period from the establishment of factories till 1960s will be analyzed. The changes in the situation of the workers in the sugar factories in the historical, social, political and economic processes, the latest situation of the sugar industry and the current privatization policies will also be handled in the light all those developments.