Genel olarak hisse senedinden elde edilen temettü ve sermaye kazançlarının vergilendirilmesi ve Türk hisse senedi piyasasına etkileri

Abstract

ÖZET Bu çalışmada çeşitli ülkelerdeki ve Türkiye'deki temettü kazançlarının ve sermaye kazançlarının (hisse senedi alım-satım kazançlarının) vergilendirilmesi ve hisse senedi piyasasına etkileri incelenmiştir. Amerika'da hisse senedi piyasasının sermaye piyasası içindeki payının büyük olması nedeniyle bu ülke uygulaması özellikle ele alınmıştır. Bu ülkede temettü kazançlarının vergilendirilmesinde klasik vergi sisteminin uygulandığı görülmüştür. Diğer ülkelerde ise bu sistem önce uygulanmış, fakat daha sonra bu sistemin hisse senedi piyasasındaki olumsuz etkilerinden dolayı vazgeçilerek genel olarak vergi alacağı sistemine geçilmiştir. Fransa, Kanada, İngiltere, Japonya, Avusturya, İsveç, Meksika, G. Kore ve Türkiye gibi ülkelerde temettü geliri stopaj yoluyla kesilmekte ve daha sonra gelir vergisinden vergi mükellefi tarafından mahsup edilebilmektedir. Amerika, İngiltere, Danimarka, Fransa, Avusturya, Almanya, İsveç ve Türkiye'de sermaye kazançları vergiye tabi tutulmakta olup, Amerika, Almanya, Avusturya, İsveç ve Türkiye gibi ülkelerde elde tutma süresi belirlenmiştir. Misse senedi belirlenen bu süreden önce elden çıkarılırsa vergiye tabi tutulmakta, diğer hallerde vergiden muaf olmaktadır. Bununla birlikte Belçika, Kanada, Meksika ve G. Kore'de ise halen hisse senedi sermaye kazançları vergiden muaf tutulmaktadır. Çalışmada, verginin hisse senedi alım-satımını, yatırımcı davranışlarını ve ekonomiyi etkilediği yönünde bulgular elde edilmiştir. Hissedarların kâr payları ve sermaye kazançları üzerindeki vergi oranlarının yüksek tutulması hisse senedi piyasasını olumsuz yönde etkilemektedir. Vergi oranının düşük olması, yatırımcının kazancını artırarak, hisse senedi alım-satımını arttırmakta ve böylece hisse senedi fiyatları da yükselerek hisseler değer kazanmaktadır. Dolayısıyla şirketlerin uzun vadeli fon ihtiyaçları karşılanarak ekonomik istikrarın ve kalkınmanın sağlanması desteklenmiş olmaktadır. Verginin hisse senedi piyasası üzerindeki olumsuz, etkisine rağmen birçok ülkede halen hisse senedi temettü kazançları ve sermaye kazançları tamamen vergiden muaf tutulmamaktadır.Türkiye açısından durum değerlendirildiğinde, ekonomik sıkıntıların ve yüksek enflasyonun olduğu bir dönemde, bu tür kazançlardan vergi almamanın doğru olmadığı söylenebilir. Ancak hisse senetleri piyasası henüz gelişme aşamasında olan Türkiye'de küçük tasarrufçuların korunmasına yönelik önlemlerin de alınması gerekmektedir. Bunun için farklı kazanç dilimlerine göre farklı kurumlar vergisi oranlarının uygulanması, vergi alacağı oranının yükseltilmesi ve şirket yatırımlarını engelleyici bir niteliğe sahip olan % 25 oranındaki geçici verginin getireceği finans yükünün kaldın iması önerilebilir.

Ill ABSTRACT In this study, taxation of dividends and capital gains in Turkey and other countries and effects on stock market has been examined. Since the share of stock market in the capital market in the United States of America (USA) is high, this country application is especially considered. In the taxation of dividends in USA, conventional tax system is applied. In other countries this system is first applied but then it is abondoned because of the negative effects on stock market and imputation tax system is applied. Dividends is cut by stoppage at source in countries like France, Canada, England, Japan, Austrai, Sweden, Mexico, South Korea, and Turkey and then can be entered in an account by taxpayer. Capital gains is taxed in USA, England, Danimark, France, Austria, Germany, Sweden, and Turkey and holding period is determined in countries like USA, Germany, Austria, Sweden, and Turkey. If the stock is sold before this holding period, it will be taxed but in other situation it is exempt from tax. Besides, in Belgium, Canada, Mexico, and South Korea the stock capital gains is still exempt from tax. In the study, there are findings that tax effects on stock trade investor behavior and economy. Holding tax rates high on capital gains and share holders' profit shares effects the stock market negatively. Low tax rates increase investor profits, stock trade, and in return stock prices and value increase. Therefore, by meeting long term needs of compares economic stability and development are supported. Although tax has negative effect on stock market, stock dividends and capital gains are still exempt from tax completely in many countries. When the situation is considered from Turkey's point of view, it can be said that not taxing these kinds of profits is not right in a period of economic difficulties and high inflation. But taking necessary measures for protecting small investors is needed when stock market is in the stage of development in Turkey. In order to do this, applying different institutional tax rates for different earning rates, raisingimputational tax rates, removing 25 % temporary tax rates which will bring financial burdens that prevents company investments can be recommended.