Ermeni meselesi (1918-1923)

Abstract

a Türklerin Anadolu'ya gelmesinden önce, İranlıların, Makedonyalıların, Romalıların, Bizanslıların, ve Müslüman Arapların, yönetimi altında bulunmuş olan Ermenilerin, Türklerle ilk ilişkileri Selçuklular döneminde başlamıştır. Çağrı Beyin yaptığı bir keşif seferi ile Türkler Ermenilerle tanışmışlardı. Kısa bir süre sonra Selçuklu hakimiyetine giren Ermeniler bundan sonra, Harezmşahlarm, İlhanlıların, Timurmlarun, Karakoyunlulann, Akkoyunlularm ve son olarak da Osmanlı Devletinin idaresinde bulunmuşlardır. Osmanlı hakimiyetinde oldukça özgür bir ortamda yaşayan Ermeniler, Osmanlı Devletinin siyasi askeri ve ekonomik alanda gerilemesi ve batılı devletlerin kışkırtmaları sonucunda isyana kalkıştılar. Ermeniler bu isyanlarla Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermenistan hedeflemişlerdir. Bu amaçla çıkardıkları isyanların önü alınamayınca, zorunlu olarak göçe (tehcir) başvurulmuştur. Bu sayede, isyanlar bastırüabilmiştir. Ancak, I. Dünya Savaşında yenik düşen Osmanlı Devletine dayatma ile imzalatılan 1918 Mondros Mütarekesi ile Osmanlı ülkesinde yer yer işgaller başlamıştır. Mondros Mütarekesinin bazı maddeleri, Ermenileri Osmanlı toprakları üzerindeki emellerini gerçekleştirmeye heveslendirmiştir. Sevr antlaşması ile de iyice ümitienmişlerdir. Fakat, Mustafa Kemal'in önderliğindeki Kurtuluş savaşırım başarı ile sonuçlanması, Ermenilerle yapılan savaş sonrası Gümrü Antlaşmasının imzalanması ve 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Banş Antlaşmasında Ermenilere yer verilmemesi ile, Ermenilerin ümitleri yok olmuştur. Böylece, Türkiye açısından da mesele kapanmıştır. Anahtar Kelimeler: Ermeni, Ermeni İsyanları, Tehcir, Mondros, Sevr, Lozan.

Before Turkishes came Anotolia, that had been under administration of Persian, Macedonian, Romans, Byzantium and Moslem Arabian, Armenians first relations with Turkishes had begun in Seljukian term. In this term, who had made a survey state of war by Mister Çağrı meeting Armenians and Seljukians. Armenians had a great free life under Ottoman administration. Ottoman State had regression at economical, political and military service, Armenians began to revolt activites. They want an independent country for Armenians m East Anatolia. Because of tins aim, Armenians continued, revolt activites every region m Ottoman territory. So, Ottoman State made immigration m Ottoman territory. So Ottoman State made immigration law, for Armenians. And Armenians made an 'Ameman Question' at international platform. According 1918 Mondros agreement, Ottoman territory was occupied by west states, Armenians,too. But 1920 Sevres agreement's lost validity and 1923 Lausenne agreement had not rule about Armenians and `Armenian Question` finished. Keywords: Armenian, Armenians revolts, immigrations, Mondros, Sevres, Lausenne.