Türkiye`de tek parti döneminde Cumhuriyet Halk Partisi`nin örgütlenmesi

Abstract

Cumhuriyet Halk Partisi, Türkiye' nin Cumhuriyet tarihinde önemli bir yerişgal ederken, Cumhuriyet rejiminin özellikle ilk 23 yılında varlığını ülke genelindehissettirmiştir.Bu araştırmada, 1923- 1946 yılları arasındaki sözkonusu dönemdeCumhuriyet Halk Partisi' nin tarihsel ve siyasal açıdan örgütlenme süreciaktarılmaya çalışılmaktadır.1923 yılında ülkenin yönetim kadrolarını eline alan Cumhuriyet Halk Partisi,Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti' nden kalan örgütlerle çalışmalarınabaşladığından, Parti' nin ilk yıllarındaki örgütlenme yapısı Anadolu ve RumeliMüdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile benzerlik göstermektedir. Cumhuriyet HalkPartisi'nin ilk örgütlenme anlayışında yerel yönetimlere özerklik tanındığı ve yerelbirimlerin merkezden bağımsız olarak da karar verme eğilimleri olduğugörülmektedir.Parti kuruluşundan itibaren otoriter eğilimler göstermeye başlamış,1927yılından sonra zayıf da olsa örgütlenen muhalefetin susturulması için mutlak iktidarıtesis etmek için büyük dönüşümler gerçekleştirmiştir.1931 yılında parti yapısındaönemli bir değişim yaşanmıştır. Bu dönemde, Cumhuriyet Halk Partisi daha formalbir örgütlenme anlayışıyla, tüm yetkileri artırarak merkez organlarına aktarmayaiibaşlamıştır. Partinin, devlet ve hükümet üzerinde denetim kuracak bir güce ulaşmasıhedef alınmıştır.1939 yılından sonra hükümetin eleştirilmesine kısmen de olsa izin verilmeyebaşlanmış, 1945' te ise İsmet İnönü tek partili sistemde önemli değişimler olduğunuanlatan konuşmasında, başka siyasal partilerin kurulmasının demokrasinin gereğiolduğunu ilan ettikten kısa bir süre sonra da Temmuz 1945' te Milli KalkınmaPartisi, 7 Ocak 1946' da Demokrat Parti kurularak çok partili hayata geçişsağlanmıştır.İlgili dönem açısından Türkiye Cumhuriyeti tarihi, Cumhuriyet Halk Partisitarihinden ayrı düşünülememektedir. İncelenen dönemde, çok partili hayata geçişdenemelerine rağmen, Cumhuriyet Halk Partisi' nin başat parti olarak konumunukoruması, partinin ayırt edici bir özelliği olmaktadır. Ülkenin iktidarını bu kadaruzun bir süre elinde tutan bir partinin, bunu başarmak için parti örgütünü ne şekildeyapılandırdığının Türkiye tarihi açısından önemli olmaktadır.Bu araştırmanın amaçları; Türkiye' de demokrasi anlayışının gelişiminiincelemek, Cumhuriyet öncesi dönemde Cumhuriyet Halk Partisi' nin oluşumunakılavuzluk ettiği düşünülen İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Anadolu ve RumeliMüdafaa-i Hukuk Cemiyeti' nin Türk Siyasal hayatına ve gelecek dönemlerebıraktığı mirası değerlendirmek, Cumhuriyet dönemiyle birlikte iktidara gelenCumhuriyet Halk Partisi' nin tarihsel gelişim sürecini irdelemek ve Cumhuriyet HalkPartisi' nin çeşitli dönemlerde geçirdiği örgütsel değişimin boyutlarını ortayakoymak olarak sıralanabilir.Anahtar Kelimeler: Tek Parti Yönetimi, Örgütlenme, Yerel Örgütler, Merkezi Örgüt

As a party that has been extremely prominent in the first 23 years of theformation of the Turkish Republic and even after, the Republican People?s Partyholds an outstanding role in the Turkish history.This thesis analyzes the historical and political process of the formation aswell as the operation of the Republican People?s Party during 1923-1946.The Party came to power in 1923 and started its work collaborating with theorganizations of the Association for the Defense and Rights of Anatolia and Rumelia,as such the Party organization resembles the Association for the Defense and Rightsof Anatolia and Rumelia. In the first organizational form of the Republican People'sParty the local administration had a recognized autonomy and the local units tendedto take decisions independently from the Party head quarter.1927 represents the first implications of the authoritative regime the Partywas moving through enhancing the aim of depressing the opposition. In 1931 theParty experienced an important organizational change. During this period the Partyupheld a more formal organizational concept enforcing and passing all the power tothe head quarter. The aim of all this was to reach the capacity to control the Party aswell as the State from one center.In 1939 the strict Party - State relations were released at some extent and theapplication of the fusion of duties was brought to an end. Furthermore anivindependent group was permitted to make opposition in the parliament. In one of hisspeeches in July 1945 İsmet İnönü declared that the formation of other politicalparties was essential to democracy. Soon after this speech in July 1945 was formedthe National Development Party and on January 7th, 1946 was formed theDemocratic Party making possible as such a pluralist political system.During this period (1923 - 1946) the history of the Turkish history cannot bethought separately from the Republican People Party History. In spite of differenttrials to make possible an effective pluralist system, during these years theRepublican People Party remained the foremost actor of the Turkish political life.This fact highlights the importance the organizational and operational form of theRepublican People?s Party has in the history of Turkish history.The aims of this research can be briefly explained as follows: the analysis ofthe development of democratic concept in Turkey, evaluation of the legacy of theUnion and Progress Association and that for the Defense and Rights of Anatolia andRumelia to the Turkish political life, as well as analysis the historical developmentand the organizational changes of the Republican People`s Party that came to poweras soon as Turkey succeeded to form its Republic.Key Words: One Party rule, Organisation, Local Organisations, Central Organization