Hitit sanatında lituus tasvirleri

Abstract

Latince bir kelime olan lituus, uç kısmı geriye dogru kıvrık birasadır. Alacahöyük'te bulunan ve asa bası oldugu düsünülen ErkenTunç Çagı'na tarihlenen nesneler ile bir Frig tümülüsünde bulunankorunmus lituuslar dısında, Anadolu'da lituus bulunmamıstır. MÖ 2.binin basından itibaren Anadolu'da tasvirli sanat eserleri üzerindegörülmeye baslanan lituuslar, genellikle krallar ve bazı tanrısallıklarınellerinde görülmektedir.Çalısmamızın birinci bölümünü giris, çalısmanın konusu, amacı,yöntemi, önemi ve materyali, lituusun anlamı; Hititler öncesi Anadolu'dalituusun kullanımı ile Mısır ve Yakındogu'daki lituus ve tasvirlerihakkında kısa bilgiler olusturmaktadır.Çalısmamızın ikinci bölümünde, tezin konusunu olusturanHititler'in kurulusundan baslayarak Geç Hitit Sehir Devletlerininyıkılısına kadar geçen siyasi tarihleri incelenerek, Hititler ile ilgili genelbir bilgi verilmeye çalısılmıstır.Çalısmamızın üçüncü bölümünü, Erken Hitit, Hitit mparatorlukve Geç Hitit Dönemlerine ait lituusların tasvirleri olusturur. Lituuslarınbulundugu tasvirli eserler, kronolojik olarak ve üzerinde yer aldıgı esergrupları bazında incelenmistir. Bu lituusları tasıyanların kimlerolabilecegi açıklanmaya çalısılmıstır. Ayrıca Hitit yazılı belgelerindekilituusa karsılık geldigi düsünülen GI?kalmu? ve GI?PA'nın kimlertarafından, nasıl kullanıldıgı yazılı belgelere dayanılarak arastırılmıstır.Bu asaların boyut ve biçim farklılıkları göz önüne alınmıs ve yazılıbelgelerdeki kullanımlarından örnekler verilmistir.Dördüncü bölümde, bir degerlendirme çalısması yapılmıstır. Budegerlendirme çalısmasında Hitit Sanatındaki lituusların Anadolu'dakikökeni, gelisimi, degisimi ve kullanım alanları, Hitit yazılı belgelerindende faydalanılarak incelenmistir. Bu incelemede Yakındogu ve Mısır'dakilituuslar da göz önüne alınmıstır. Bu degerlendirme neticesindelituusların kökeni, Anadolu'da ortaya çıkısı ve kullanım alanları ile ilgilisonuçlara ulasılmıstır.

Lituus, a word in Latin, is a rod an upturned ending part. Nolituus found in Anatolia other than the bronze objects, which are foundat Alacahöyük and are considered to be heads of rod, and intactlituuses, which are found in Phrygian tumulus. The lituusus, whichstarted to be seen on depicted artifacts in Anatolia as of the beginningof second millennium B.C., is generally seen in the hands of kings andsome divinities.The first part of our study consist of the introduction, and thesubject, aim, method, importance and material; the meaning of lituus;the use of lituus in Anatolia before the Hittites and brief informationabout the lituus and its depictions in Egypt and the Near East.In the second part of our study, it has been tried to give ageneral information about the Hittites that also forming the researchsubject by examining their political history from foundation to thedemolition of the late Hittite city countries.The third part includes the lituus depictions in the Early Hittite,the Hittite Empire and the Late Hittite Periods. The depicted artifacts inwhich the lituus were found, were studied chronoligally and in the baseof group works. It was investigated to explain who carried theselituuses. It was investigated on the written documents who used andhow they were used the lituus in the Hittite inscriptions, they arethought to be the same as GI?kalmu? and GI?PA. Differences ofdimensions and form of these rods were considered and someexamples of their usage in the written documents were given.In the fourth chapter, a study of valuation were carried. Theorigin of the lituus in the Hittite arts in Anatolia, its development,changes and areas of usage were studied by help of the written Hittitedocuments. The lituuses in the Near East and Egypt were considered. Itwas reached to the result of origin of lituuses, their appearing inAnatolia, and to the usage areas.