Hitit sanatında sfenks

Abstract

Sfenks; insan başlı, aslan gövdeli, kanatlı veya kanatsız mitolojik bir karışık varlıktır. Anadolu'nun en erken sfenks tasvirlerine, M.Ö. II. binin başlarında, Eski Asur Ticaret Kolonileri Çağı'nın erken evresine ait silindir mühür veya baskılarında rastlanılır. Daha sonra damga mühürler ve diğer taşınabilir eserler üzerinde de tasvir edilmeye başlanan sfenksler, Hitit İmparatorluk Dönemi'nden itibaren büyük taş bloklara yontularak, anıtsal boyutlara ulaşmıştır. Bu büyük sfenks yontuları, Boğazköy ve Alacahöyük'ün şehir kapılarına yerleştirilmiş ve onlara koruyucu nitelikte bir anlam yüklenmiştir.Bu çalışmanın birinci bölümü, çalışmanın konusu, önemi, amacı, kapsamı, materyalleri ve yönteminden oluşmaktadır.İkinci bölümde, Antik Mezopotamya ve Mısır dinlerinde görülen karışık varlıkların ne anlama geldiği ile ilgili temel bir bilgi verilmiştir. Daha sonra sfenksin anlamı açıklanarak, Antik Mısır ve Yakındoğu'da ortaya çıkışı ve gelişim süreci incelenmiştir. Ayrıca, Hitit metinlerinde ve Antik Yunan mitolojisinde sfenks konularına değinilmiştir.Üçüncü bölümde anlatılan Hitit sfenksinin kökeni ve gelişim süreci, çalışmanın temel konusunu oluşturur. Sfenksin Anadolu'da ilk kez ortaya çıktığı Eski Asur Ticaret Kolonileri Çağı'ndan başlanarak, Erken Hitit, Orta Hitit, Hitit İmparatorluk ve Geç Hitit Dönemleri'ne ait tüm sfenks tasvirleri tipolojik bir sınıflandırma içinde incelenmiştir.Dördüncü bölümde ise, genel bir değerlendirme çalışması yapılmıştır. Bu değerlendirme çalışmasında Hitit sfenksinin kökeni ve gelişimi, Antik Mısır ve Yakındoğu sfenksleriyle kıyaslanarak incelenmiştir. Değerlendirme sonuçları ayrıntılı bir şekilde açıklanarak, yorumlamalar yapılmıştır.ANAHTAR KELİMELERSfenks, Hitit, Anadolu, Kral ve Kraliçe, Güç

Sphinx is a miscellaneous mythological creature which sometimes can have an human head, a lion?s torso, sometimes it can be with or without wings. Dating back to the second millennium B.C., exactly to the Old Assyrian Trade Colonies Period, the first depictions of sphinxes are found on cylinder seals and seal impressions. Later, sphinxes began to be depicted on stamp seals and other small objects, during the Hittite Imperial we observe that sphinxes have been depicted on big stone blocks by sculpting and they attained a monumental size. These big sphinx statues have been located to the city entrances of Boğazköy and Alacahöyük, and they have been appropriate as protectors.The first part of our MA thesis consists of the topic of my work, the importance of the study, its goal, scope, material and the method applied during my research work.The second part scopes on the basic religious meaning of the sphinx in Ancient Mesopotamian and Egyptian civilizations. Then the meaning of sphinx is being described and the merge and the development of the sphinx in Ancient Egypt and Near East has been reconnoitered. In addition to these, the work also deals with the sphinx in Hittite texts and in Ancient Greek mythology.The third part?s constitution is about the origin and then development process of the Hittite sphinx. At this point the work will start by scoping on to the Old Assyrian Trade Colonies Period in Anatolia because this is the first time that sphinx appears in Anatolia, than Early Hittite, Middle Hittite, Hittite Empire and Late Hittite Kingdom?s sphinxes have been described in typological order.The fourth part is consisting of a general evaluation. At this part the origin and the development of the Hittite sphinx is compared with the sphinxes in the Ancient Egypt and Near East. The assessment is based on detailed exegesis.KEY WORDSSphinx, Hittite, Anatolia, King and Queen, Power