Türkiye`de heykel sanatının ideolojik bir araç olarak kullanımı

Abstract

Egemen ideolojinin propagandasını yapmak sanatın tarihinde yaygın olarak görülen bir durum olmuştur. Özellikle geçmiş toplumsal savaşların, mücadelelerin ve sanat akımlarının yaratılmasında sanat yapıtlarının ve faaliyetlerinin rolü büyüktür. Bunun örneklerine Batı sanatında ve Türk sanatında rastlamamız mümkündür. Özellikle de heykel sanatı, ihtişamlı görselliği ile politik bir araç işlevi nedeniyle birçok dönemde siyasi hareketler tarafından kendi iktidarlarını pekiştirmek amacıyla yaratılmış, desteklenmiştir.Bundan hareketle araştırmanın amacı, sanat ve ideoloji arasındaki ilişkinin ve siyasi iktidarın sanat üzerindeki etkisinin nasıl oluştuğunu, özellikle çeşitli iktidar dönemlerindeki sanat politikaları ve bu politikaların sanatsal üretimde Türk heykeline etkisini görünür kılmaktır. Çalışmanın alanını oluşturan Türkiye'de heykel sanatının ideolojik bir araç olarak kullanımı incelenmeden önce Batı sanatının ve özellikle 20. yüzyılın ilk yarısında tek partiyle yönetilen devletlerde sanat ve ideoloji ilişkisi üzerine kısa bir irdeleme üzerinde durulmuştur.Türkiye'de devlet desteğiyle ya da siyasi hareketler öncülüğüyle yapılan anıt heykellerin hâkim ideolojiye ne derece hizmet ettiği araştırılmış ve birkaç anıt heykel çalışması seçilerek çözümlenmeye çalışılmıştır. Kahramanlık, yenilmezlik, ulusallık, bağlılık, modernleşme, yükselme gibi kavramlarının üzerine inşa edilen Türk heykelinin ve sanatçılarının var olan rejime ister istemez nasıl hizmet ettiği, nasıl ilişkiler kurduğu incelenmiştir. Buna paralel olarak Türk heykeli, başlangıcı sayılan Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren anlatım dili dışında ona farklı işlevler yüklendiği için özgür bir yapı oluşturamamıştır. Cumhuriyet'in ilk on yılında heykel, görselliğinin evrensel değil, ulusal sınırları olan bir kategori çizmiştir.ANAHTAR SÖZCÜKLERHeykel, İdeoloji, Ulusal Sanat, İdeolojik Sanat

Making the propaganda of the dominant ideology is a common fact in the history of art. Especially, art products and facilities have an important role in the production of art movements, social wars and conflicts. It is possible to see examples in West Art and Turkish Art. Especially the art of sculpture, in most of the periods, and a falling very big shadous is used by the political movements as a political mean because of its splendid visuality, to strengthen their own power.The aim of the research is; to examine how the relationship between the art and ideology occurred, and how was the effect of the political power an art formed, particularly, art politics and the effect of these on Turkish sculpture during various government periods. It has been a short examination on the relation of art and ideology in West and especially in the states that has governed as a single party in the half of the 20th Century, before exploring the usage of art and sculpture as an ideological tool in Turkey that is the mean of studying part.A research has been done on how the movements, which have done by political parties or with the support of governments, serious the dominant ideology and a few movements, have been chosen and analyzed. The effect of Turkishsculpture constructed on concepts such as heroism, not being overcome, nationality, faithfulness, getting modern, rise and artists have been explored. Parallel to this, as a means of western, from the first years of Republic, Turkish sculpture couldn?t be a free art form because different functions had been predicated Republic, in the first 10?years sculpture has formed in the visual sculpture has famed a nationalcharacter of visuality, national borders but an international one.KEY WORDSSculpture, Ideology, Ideological Art, National Art