Patates çeşitlerinin yüksek sıcaklık stresine toleranslarının büyüme ve verim parametreleri ile hücre zarı stabilitesi yöntemine göre belirlenmesi

Abstract

Bu proje, patates çeşitlerinin, yüksek sıcaklık altında büyüme ve verim parametrelerindeki değişmelerin belirlenmesi ve Hücre Zarı Stabilitesi (HZS) yönteminin patates çeşitlerinin sıcaklığa tolerans düzeylerinin tespitinde kullanılabilirliğinin ortaya konulması amacıyla yürütülmüştür. Hatay'da 2009 yılı turfanda patates yetiştirme döneminde (Ocak-Haziran) yürütülen çalışmada, halen Türkiye'de yetiştirilmekte olan elli patates çeşidi kullanılmıştır. Deneme süresince sera içerisindeki hava sıcaklıkları açık alana göre daha yüksek olmuş; sera ve açık alandaki sıcaklık farkı geceleri 3-6 ºC, gündüzleri ise 6-12 ºC arasında değişmiştir.Patates çeşitlerinin yüksek sıcaklık altında yetiştirilmeleri durumunda, bitki boyu, sap kalınlığı, pir kuru ağırlığı gibi vejetatif büyüme özelliklerinin önemli derecede arttığı saptanmıştır. Bununla birlikte, yüksek sıcaklık altında yetiştirilen bitkilerde ortalama yaprakçık alanı, bitki başına yumru sayısı, tek yumru ağırlığı, yumru kuru madde oranı, biyolojik verim, hasat indeksi ve fotosentez hızı gibi özelliklerde önemli derecede azalma olduğu belirlenmiştir. Yüksek sıcaklık altındaki çeşitlerin ortalama yumru verimi değerleri, normal ortamdakilere göre %54 oranında azalma göstermiş; bazı çeşitlerde verimdeki azalma %89'a kadar çıkmıştır.Denemede yer alan çeşitlerin elektrolit sızıntısı miktarları ve HZS açısından önemli farklılıklar gösterdikleri belirlenmiştir. Çıkıştan sonraki 45. ve 60. günlerde ölçülen HZS değerleri ile stres indeks değerleri arasında önemli sıra korelasyonları olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç, HZS yönteminin, yüksek sıcaklığa hassas ve tolerant patates çeşitlerinin belirlenmesinde güvenilir bir seleksiyon kriteri olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

This project was conducted to determine changes in growth and yield parameters of potato cultivars under high growth temperature and applicability of Cell Membran Stability (CMS) method to determine heat tolerance level of potato cultivars. Experiments were conducted in Hatay province during early potato production period (January-June) in 2009. Fifty potato cultivars having different origin and maturity period were used in the experiments. The growth temperature was higher 3-6 ºC during night, and 6-12 ºC during day time under greenhouse during entire growth period.Vegetative growth traits of such as plant height, stem diameter, haulm dry weight significantly increased when cultivars grown under high temperature. However, some yield components such as number of tubers per plant, mean tuber weight, tuber dry matter content, biological yield per plant, harvest index and leaf photosynthesis rate significantly decreased when cultivars exposed to high growth temperature. Mean tuber yield values of potato cultivars decreased 54% under high temperature comparing to yield of cultivars grown in open area, while decreasing in yield reached to 89% in some cultivars.The potato cultivars showed significant variation in respect to electrolyte leakage amounts and CMS values. The Spearman rank correlation coefficients showed that CMS values of cultivars grown in both environment were highly correlated with stress indices. Hence it was concluded that CMS method can be used a reliable selection criteria to identify heat tolerant or susceptible potato genotypes.