Kalkınma yazını içerisinde `İnsani gelişme` kavramı ve bu kavramın katkısının değerlendirilmesi

Abstract

Kalkınma iktisadı bir alt disiplin olarak, belirli tarihsel olay ve koşulların etkisiyle doğmuştur ancak, kalkınma anlayışının zaman içinde değişiklik göstermesiyle kalkınmanın nasıl sağlanması gerektiğine dair tartışmaların da kapsamı genişlemiştir. Bu süreçte azgelişmiş ülkeler için ortaya konulan birçok gelişme stratejisi, bu ülkelerin modernleşme çabalarıyla paralel gitmiş ve bu stratejiler daha ziyade, gelişmiş ülkeler tarafından ortaya konulmuşlardır. Geleneksel kalkınma iktisadının geçerli olduğu dönemden bu yana gelişme kavramının yalnızca gelire bağlı bir unsur olmadığının ve insan ihtiyaçlarının yalnızca materyal ihtiyaçlar olarak tanımlanamayacağının anlaşılması, kalkınma konusuna normatif yönden oldukça önemli katkılar sağlamıştır. Kalkınmaya dair kapsamlı bir etik ortaya koymaya çalışan temel ihtiyaçlar etiği gibi yaklaşımlar, gelişme anlayışının insani gelişme yönünde evrilmesine olanak tanımıştır. Bunlar içinde en çok kabul gören ise, Amartya Sen ve onun yetenek (kapasite) yaklaşımı olmuş ve insani gelişme, bu yöndeki etik tartışmaların üzerine inşa edilmiştir. Ancak, insani gelişmenin başta UNDP olmak üzere bunu ele alan kuruluşlar tarafından ortaya konulma şekli ve ilişkilendirildiği alternatif gelişme stratejileri, geleneksel kalkınma iktisadından beri var olan Avrupa-merkezci kalkınma anlayışını devam ettirmekte ve kapitalist birikim rejiminin varlığını veri olarak kabul etmektedir. Dolayısıyla, neden bazı ülkelerin azgelişmiş olduğuna dair yapısal içerikli tartışmalar, daha çok normatif bir özellik gösteren insani gelişme anlayışının kapsamına girmemektedir. Bu gelişme anlayışı daha çok, geri kalmış ülkelerdeki problemleri bu kabulün içerisinde kalmak suretiyle saptayarak, bunların uluslar arası kuruluşlar ve sivil toplum tarafından giderilmesi amacına hizmet etmekle sınırlıdır. Anahtar Kelimeler: kalkınma, kalkınma iktisadı, insani gelişme, Amartya Sen, UNDP, neo liberalizm

As a sub-discipline, development economics was born with the impression of some particular historical events and circumstances but, the debates about how development must be provided has been expanded because the understanding of development has been changed by the time. Most of strategies produced for less developed countries in this process went with together with these countrie's endeavor of modernization and these strategies were introduced by developed contries a fortiori. Onwards the conventional development economics existed, by the understanding of the concept of development can not only been deal with income and needs of human con not only be defined by the material ones, these ensure very important expansions for the normative aspect of development. The approaches like basic needs ethics which aiming to introduce a more sweeping approach for the ethics of development, supplieded evolution the development concept to the notion of human development. The most accepted among these is Amartya Sen's capability approach and human development has builded upon this kind of an etcihal approach. However, the shape of the human development's introduction by the international organizations and the development strategies which are associated whit this, especially UNDP, is maintaining the Europe-centred development understanding, which has been existed since the conventional development economics, and accepts the capitalist accumulation regime as a datum. Whereat, the debates have an structural vision about why some contries are less developed are not in the scope of the intelligence of human development because its speciality is more about normativism. This kind of an development's aim is limited with the determining the problems within this acceptation in less developed countries and solve them whit the effort of international organizations and civil public.Keywords: development, development economics, human development, Amartya Sen, UNDP, neo-liberalism