Osmanlı elçileri gözüyle Avrupa 1719 - 1807

Abstract

Osmanlı devletinin, XVIII. yüzyılın başlarından itibaren Avrupalı devletler karşısında ortaya çıkan güç kaybı, bu devleti Avrupa'da oluşturulan yeni diplomasi biçimini kullanmaya zorlamıştır. Bu gelişmenin bir sonucu olarak Avrupa'ya gönderilen elçilerin sayısında önemli bir artış olmuştur. Bu araştırmada, Osmanlıların Avrupa'daki gelişmeleri yakından öğrenme isteğinin arttığı Lâle Devri öncesi dönem ile reformlarının kurumsallaştığı III. Selim dönemi arasında, Avrupa devletlerine gönderilen Osmanlı sefirlerinin, gördükleri Avrupa'yı nasıl algıladıkları yazdıkları sefaretnamelere dayanılarak incelenmiştir. Bir başka deyişle, hızlı bir değişim ve modernleşme süreci yaşamakta olan XVIII. yüzyıl Avrupa'sına. Osmanlı sefirlerinin gözüyle bakılmaktadır. Araştırma sonucunda, incelenen sefaretnamelerde iki önemli hususun öne çıktığı anlaşılmıştır. Bunlardan biri Avrupa'da sosyal ve kültürel hayattaki farklılıklar, diğeri ise kurumsal ve teknolojik alandaki gelişmelerdir. Osmanlı elçileri Avrupa'nın farklı kültürel kimliğine mesafeli davransalar da hakkında bilgi aktarmayı ihmal etmemişlerdir. Özellikle kurumsal ve teknolojik alanlardaki yeni gelişmeler karşısında hayret ve beğenilerini gizleyemeyen Osmanlı elçileri yine de geleneksel üstün Osmanlı fikrini katı bir şekilde her fırsatta ifade etmişlerdir. Elçilerin sefaretnameler yoluyla saraya aktardıkları bilgiler, hem iki ayrı dünyanın sosyokültürel etkileşimine hem de Osmanlı devletindeki reform teşebbüslerine katkıda bulunmuştur.

Ottoman loss of power in relation to the major European states, appeared particularly from the early years of the 1 8th century onwards, urged this state to use the new pattern of diplomacy developed in Europe in the same period. This, in turn, caused for a drastic increase in the number of envoys appointed to Europe by the Ottoman Empire. In this study observations and assessment of these envoys about Europe is examined on the basis of diplomatic reports, sefaretname, written by them during the period between pre-Lale Devri and the era of Selim III in the Ottoman history. In other words, this study reflects a close look back to Europe of 1 8th century from the eyes of the Ottoman envoys, experiencing an accelerated transformation in the direction of modernisation. The study reveals that the two most remarkable issues for the envoys in Europe in the given period are the difference in the social and cultural life and the new institutions and technology developing in the region. The knowledge on the latter transmitted to Saray through these reports contributed significantly to the reform attempts in the Ottoman Empire in the given period.