Ortadoğu`da ekonomi-politik bir kırılma noktası:1973 petrol krizi

Abstract

Önemli enerji kaynaklarından biri olan petrol, önceleri aydınlatma ve çeşitli hastalıkların tedavilerinde kullanılıyordu. Petrol, 20.yüzyılın hemen başlarında icad edilen T tipi motorların üretilmesiyle endüstri alanında sıçrama yaparak ekonominin vazgeçilmezleri arasına girdi. 1. Dünya Savaşı'nda büyük önem taşıyan petrol, 100 yıldır uluslararası arenada krizlerin sebebi olarak hala önemini muhafaza ediyor. Petrolün hala uluslararası alanda çok büyük bir rol oynadığına örnek olarak Amerika'nın 2003'te Irak'ı işgali verilebilir.Petrolün endüstri değeri olarak ilk defa Amerika Birleşik Devletleri'nde motorun çalışmasında kullanılmasından sonra ortaya çıkan Standart Oil isimli petrol şirketi Amerika'da `monopol' oluşturmakla suçlanıp dağıtıldı. Standart Oil'in dağıtılmasından sonra ortaya çıkan, Hollanda-İngiliz Petrol şirketi Shell ve British Petrol(BP)'ünde katılmasıyla `7 Kızkardeş'ler ismiyle ünlenen 7 Petrol şirketi, Dünya petrol pazarının büyük bir kısmına hükmedip sırası geldiğinde kendi aralarında rekabet ettiler gerektiğinde ise savaşlar ve krizlere sebep olarak güçlerini pekiştirmeye çalıştılar.Zaman zaman petrolü üreten ülkelerle petrolü işleyen ve pazarlayan şirketler arasında çıkan krizler tüm dünyayı etkilemiştir. 1948, 1967 ve 1973 Arap İsrail savaşları sonucu ortaya çıkan 1973 Petrol krizi de böylesi bir çatışmadan doğmuş ve tüm dünya bu krizden etkilenmiştir.Bu çalışmada temel olarak 1973 petrol krizini ele alındı. Krize giden süreç, petrol şirketleri ve krizin sebebi olarak Arab-İsrail savaşları ve 1973 sonrası krizin etkileri tartışıldı.Dört bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde, Petrolün kısa bir serüveni, büyük petrol şirketlerinin kuruluşu ve gelişmesi, Dünya ekonomi-politiğinde etkili olmalarının hikayesi işlenmiştir.İkinci bölümde, petrol krizinin politik sebeblerinden sayılan İsrail'in kuruluşu ve Filistin Sorunu'nun ortaya çıkması paralelinde Arap-İsrail savaşları işlenmiştir.Üçüncü bölümde, Petrol üreten ülkelerin bir kısmının petrolü politik bir güç olarak kendi siyasetlerinde daha etkili kullanabilmek için kurdukları kısa adı OPEC olan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (Organization of Petroleum Exporting Countries) ele alınmıştır.Dördüncü bölümde ise ,1973 petrol krizine giden olaylar, OPEC politikaları, Özellikle petrolün bölge ülkeleri tarafından siyasal bir baskı unsuru olarak kullanılması politikaları ve bunun bölgesel ve küresel sisteme yansımaları üzerinde durulmuştur. Arap petrol ambargoları ve bölgedeki rejim değişikliklerinin yol açtığı ekonomik ve güvenlik krizleri ve petrol krizi, petrolün stratejik önemi bağlamında analiz edilmiştir.

One of the important energy resources oil was used for lighting and for the treatment of various diseases. And it has become indispensable in economical area after invention of T-Type engine in early 20th century. And the oil, which has big importance in 1.world war, is still important for 100 years as a cause of the crisis. America?s 2003 invasion to Iraq can be given as an example.Standart Oil Company, which was established in United States after the oil used for the working of engine, was accused of creating monopoly and liquadated. And the oil company called ?Seven Sisters?, which was establised after the liquadation of Standart Oil and was comminiteed of seven oil company included Dutch-British oil company Shell and British Petroleum (BP), was controlled the large part the oil market in the world. They either have competed among themselves or consolidated their power as a cause of wars and crises.The crises between the oil producing countries and oil marketing-operating companises has affected the whole world. 1973 oil crises, which was born after the 1948, 1967 and 1973 Arab-İsrael war, was a result of such a conflict and the whole world was affected by this crisis.The subject of this study is 1973 Oil crisis. The process going into the crisis, oil companies, Arab-İsrail war and the impact of 1973 Oil crisis was discussed in this study.The first section of this four chapter work consist a short journey of oil, flotation and development of big oil companies and their effect to the world economy-politics.The second part consist of the establishment of İsrael, which was the the political cause of oil crises, Palestinian issue and Arab-İsrael war.The third part consist of the creation of OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries).The fourth part consist of the process going into the crisis, OPEC policies, the pressure feature of the oil and the pressure policies of the countries in region, it?s effect to global and regional systems. Arap oil embargo, economical and security crisis, which were the effect of regional regime change, was analyzed in the context of strategic importance.