1330 tarihli Rusumat Salnamesi`ne göre Osmanlı gümrükleri

Abstract

Gümrükler Osmanlı Devleti'nin önemli bir gelir kaynağıydı. 1877'de toplam devlet gelirlerinin %15'ini, 1911'de %16'sını teşkil ediyordu.İngilizlerle yapılan 1838 tarihli Balta Limanı Ticaret antlaşmasıyla, Osmanlı vatandaşı tüccarları yerine Avrupalı tüccarlar lehine gelişmeler olmuştur. Osmanlının dış ticaretini artırma kapsamında yapılan bu çalışmalarda gümrük vergi oranları düşürülmüş ve iç gümrükler ve yed-i vahid kalemleri daraltılmıştır. 1860'lı yıllarda Osmanlı Devleti 1838'de imzaladığı ticaret anlaşmasını kendi lehine değiştirmek için ithal gümrüğü % 5'den % 8'e ihraç gümrüğünü de % 12'den % 8'e indirme yoluna gitmiştir. İthalat ile ihracat arasındaki dengeyi kurmaya çalışmıştır. Özellikle 1884 yılında, Osmanlı Devleti batılı devletlerin baskısına rağmen Rayiç kıymet üzerinden % 8 oranını duyurmuş ve uygulamaya koymuştur. Böylece, Osmanlı devletinin önemli gelir kaynaklarından olan gümrükler bir taraftan devletin gelirlerinde artış sağlarken diğer taraftan da ihracatı özendirerek imalatçıların hayatta kalmalarına imkan tanımıştır.1329 ( M.1913-14) yılı Osmanlı Devleti'nin toplanan bütün gümrük gelirleri 5.774.914 Kuruş olmuştur. Bu miktarın içinde Bağdat, Beyrut, Cidde ve Yemen'deki gümrük gelirleri 1.733.621 Kuruş olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamlar gümrüklerde çeşitli isimlerle toplanan gümrük gelirlerinde Osmanlı Ortadoğu'sunun gümrük gelirleri 1/3 oranına yakın gerçekleşmiştir. Bu oran Balkan Savaşı sonrası mali düzeni sarsılan Osmanlı Devleti için oldukça önemli ve dikkate alınması gereken bir rakamdır.

Ottoman custom taxes were one of the most crucial important sources of income. Those were consist of 15% in 1877 and 16% in 1911.Ottoman state and England singed an agreement called Balta Limanı Trade agreement in 1838. By this agreement , European tradesmen had some privileges instead of Ottoman tradesmen. According to the agreement , percentage of custom taxes and monopoly of some products were limited and local customs were abolished.Ottoman state tried to change the clauses of the Baltalimanı agreement for the benefits of itself , the import custom taxes were raised from 5% to 8% and the export custom taxes were reduced from 12% to 8%. Also the Ottoman state attemped to get a balance between the import and export rates. So, the Custom Administration was established in 1860. The custom taxes caused an increase in income and on the other hand encouraged the export and resulted to stay alive of the manufacturers.In 1329(1913-14) Ottoman state collected 5.774.914 kurus as custom taxes. The amount of taxes which were collected in Bagdat, Beyrut, Cidde and Yemen was about 1.733.621 kurus. It was about the one third of whole custom taxes collected that region. This rate is very important for the Ottoman state?s financial situation which was affected badly after the Balkan wars.