Multiculturalism in the European Union: The case of freedom of religion

Abstract

Avrupa'da giderek çokkültürlü toplumların ortaya çıkışı, entegrasyon sürecinin çok yönlü ve dinamik boyutlarından biri olup bazı mevzuları incelemeyi gerekli kılmıştır. Din özgürlüğü ve AB'de bu özgürlüğü garanti altına alma ve geliştirme meselesi bu mevzulardan biri olmuştur. Din özgürlüğünü hem temel bir insan hakkı hem de çokkültürlü dokunun vazgeçilmez bir parçası olarak kabul eden AB, Üye Devletlerinde olduğu gibi aday ülkelerde de bu özgürlüğü teşvik etmek için adımlar atmıştır. Ancak, bazı Üye Devletlerde dini özgürlüklerin giderek siyasileştirilmesi halihazırda inşa sürecinde olan çokkültürlülüğü engelleme ihtimalini de beraberinde getirmiş ve AB'nin `Çeşitlilik içinde Birlik` söylemini problematikleştirmiştir. Olması muhtemel problemlerin önüne geçmek için, AB din özgürlüğü kavramını genişleme sürecine dahil etmekte, özgürlüğün aday ülkelerdeki durumunu değerlendirmekte ve gelişme amaçlayarak siyasi şartlılık ilkesini kullanmaktadır. Fakat, din özgürlüğü için siyasi şartlılık yüksek olmadığından, AB istediği etkiye ve sonuca ulaşamamaktadır. Buna ek olarak, `Çeşitlilik içinde Birlik` iddialarının da tehlikeye düşebileceği açıktır. Bu çerçevede, bu tez AB'ye Üye Devletlerin pratikteki din özgürlüğü uygulamalarının `Çeşitlilik içinde Birlik` sözünü desteklediği mi yoksa bu kavramın sadece AB yasal zemininde mi var olduğu sorusunu irdelemektedir. Aynı zamanda bu arkaplanda, tez Türkiye'nin AB'ye adaylık sürecinde din özgürlüğü kavramının yerini açıklığa kavuşturmayı amaçlayıp Türkiye'deki din özgürlüğünün katılım sürecine etkilerini incelemektedir. Tez, hem AB'de hem Türkiye'de din özgürlüğü kavramının yasal zemini ve pratikte uygulanışı arasında boşluk olduğu ve bu gözardı edilmesi zor boşluğun AB'nin `Çeşitlilik içinde Birlik` söylemini tartışmalara açık kıldığı sonucuna varmaktadır. Anahtar Kelimeler: AB'de Çokkültürlülük, Din Özgürlüğü, Siyasi Şartlılık, Türkiye'nin AB'ye Adaylık Süreci.

The gradual formation of multicultural societies in Europe has become one of the complex and dynamic dimensions of the integration process and necessitated some issues to be analysed in depth. The issue of freedom of religion and the efforts to promote and guarantee this freedom in the European Union (EU) have become one of these issues. Considering it both as an essential human right and an integral part of multicultural fabric, the EU has taken steps to promote freedom of religion in its Member States and candidate states. However, gradually politicized religious freedoms in some Member States might hamper multiculturalism and might render `United in Diversity` discourse problematic. To prevent future problems, the EU integrates the freedom of religion concept into its enlargement process, evaluates the situation of the principle in the applicant countries and uses its political conditionality aiming tat improvements. But as the political conditionality for the freedom of religion is not high, the EU fails to reach the desired effects. Moreover, the `United in Diversity` claims are jeopardized by the challenges diversity may pose. In this framework, this thesis tries to elaborate on the crucial question whether the practical application of the freedom of religion in the EU Member States support the motto of `United in Diversity` or it solely exists in EU Treaties, and documents. The thesis also aims to shed light upon the place of the freedom of religion in Turkey's EU Membership process and analyses the impact of the accession process on the freedom of religion in Turkey. The thesis concludes that there is a gap between legal systems and practice on the freedom of religion both in the EU and Turkey and this gap render the `United in Diversity` discourse of the EU contestable. Key Words: Freedom of Religion, Multiculturalism in the EU, Political Conditionality, Turkey's Candidature Process to the EU.