Mahkemelik muvazzaflar: Türkiye`de hukuk, askeri yargı ve ordu ilişkisi üzerine bir inceleme

Abstract

Türkiye'de ordu siyasal ve toplumsal hayatta esaslı bir rol oynayagelmiştir. Geç Osmanlı'dan itibaren süregelen bu rol askeri müdahaleler ardından devlet idaresinde merkezi bir aktör halini almıştır. Ordunun merkezi konuma yerleşmesinde askeri müdahaleler ardından hayata geçirilen yasalarla güçlenen askeri yargının önemi büyüktür. Batı ülkelerinin aksine kendisine sivil yargıdan ayrı güçlü bir konum sağlayan askeri yargının önemli bir dalını da Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) oluşturur. 12 Mart 1971 Askeri Muhtırasının ardından kurulan AYİM `asker kişilerin, askeri eylem ve işlemlerden doğan idari uyuşmazlıklarını` çözüme kavuşturmakla görevlidir. Kuruluşundan buyana AYİM hakkında farklı akademik çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu çalışmaların tamamını hukuk disiplininde `yukarıdan` bakışla yapılmış çalışmalar oluşturmaktadır. AYİM'de idare ile olan uyuşmazlıklarını gidermek zorunda olan muvazzaf askerler üzerine sosyolojik bir çalışma bulunmamaktadır.Bu çalışmanın amacı, AYİM'de bir davası bulunan muvazzafların dava serüvenleri üzerinden hukuk algılarının ortaya konmasıdır. Bu amaçla herhangi bir nedenle mahkemeye başvuran muvazzaflarla derinlemesine mülakatlar yapılmış, muvazzafların AYİM özelinde hukuku `aşağıdan` nasıl tecrübe ettikleri analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda Hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti kavramlarının toplumsal pratiklerde karşılığının olmadığı ve egemenin hukukunun geçerli olduğuna ilişkin güçlü bir inancın var olduğu görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Ordu, hukuk, egemen, AYĠM, muvazzaf

In Turkey, The military has played an essential role in the social and political history of the Turkish Republic. This role which is ongoing from the late Ottoman has shaped as a central actor in the administrative of the state after military interventions. The military justice law that was strengthened by the implementations after military interventions has a great importance to Army's central positions. One of the important power of the military jurisdiction that, unlike western countries, has taken a strong position apart from civil jurisdiction is AYİMAYİM, established after 12 March 1971 Military Memorandum, has been charged of resolve disputes of military personel with administrative due to the military actions and procedure. Since establishment of AYİM, a few different academic studies had been worked about it. But, all of these studies, conducted in the discipline of law `from above` constitutes work. There is no sociological studies about active-duty soldiers who has to resolve their dispute with administration in AYİM. The purpose of this study is presenting perceptions of the law of the active-duty soldiers who has a case in AYİM with their case adventure. For this aim, a few in-depth interview had been done with active-duty soldiers who has a tiral in AYİM, and analyzed how they had experienced `from below` the law esspecialy in AYİM. The results of the study showed that, the concepts which, the rule of the law and constitutional state, does not match with social experiences and there is a storng faith in sovereign's law is valid.Key Words: Military, law, sovereign, AYĠM, soldier