Modern ulus-devlet anlayışının epistemolojik temeli ve eleştirisi

Abstract

Hayatın her alanına ilişkin yapılan bilimsel ve felsefî araştırma ve çalışmalarda epistemolojik tercihler çok büyük önem taşırlar. Bu epistemolojik tercihler araştırma ve çalışmaların sonuçları üzerinde etkili olurlar. Modern hayatın her alanının kurgulanmasında, şekillenmesinde ve gelişiminde başat rol oynayan modern epistemoloji, iki ana eksen üzerine oturur. Birinci eksende yer alan ve modern epistemolojinin ana damarını oluşturan `tekçi` epistemolojik yaklaşımlar; tekçi, mutlakçı, kesinlikçi ve evrenselci bilgi anlayışlarıyla, bu niteliklere sahip dünya görüşlerine ve ideolojilere referans oluştururlar. Tıpkı fizik dünya gibi toplumsal dünyanın da söz konusu niteliklere sahip bilgi aracılığıyla, gerçekleştirilecek projeler ve mühendislik faaliyetleriyle yönetilebileceğini ve denetlenebileceğini savunurlar. Nitekim modernleşme sürecinin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal boyutlarına ilişkin ortaya atılan otoriter ve totaliter ideolojiler ile bu ideolojilerin hayata geçirilmesine yönelik uygulanan bütün politikalar hep bu modernliğin disipline edici epistemolojik yaklaşımından beslendi. Modernleşme sürecinin önemli çıktılarından biri olan modern ulus-devlet modeli, bu modelin düşünsel temelini oluşturan ulusçu ideolojiler ve modern ulus-devlet modelinin bütün kural, kurum ve mekanizmaları da varlıklarını ve meşruiyetlerini bu epistemolojik yaklaşımlardan aldılar. Modern epistemolojinin ikinci ekseninde yer alan `çoğulcu` epistemolojik yaklaşımlar ise, akla ve deneye sınırlı bir rol biçtiklerinden dolayı, daha çoğulcu bir zemin üzerine otururlar. Buna bağlı olarak sosyal ve siyasal alanda özgürlükçü ve çoğulcu bir yaklaşımı temsil ederler. Modernliğin özgürleştirici boyutunu temsil eden bu yaklaşım, ulus-devlet modelinin yarattığı sorunların aşılmasında referans alınabilecek bir yaklaşımdır.Anahtar Kelimeler: epistemoloji, modernizm, ulus-devlet, ulusçuluk

Epistemological choices play an important role in terms of scientific and philosophical searches and works related to all parts of life. They have an essential effect on the results of the searches and works. Modern epistemology which is a dominant factor onto the developed fictionalized and shaped of every part of modern life has two major axises. In the first axis, monist epistemological approaches that are mother lode of modern epistemology refer to monist, absolutist, and universal knowledge understanding with their ideologies and worldviews. Moreover, these approaches support that social world might be directed and controlled by using this knowledge with projects and activities of engineering as physical world does. Thus, authoritative and totalitarian world's ideologies and all their policies that raise social, cultural, economic and politics' aspects in the process of modernization are nurtured by this disciplinable epistemological approach. Modern nation-state model which is one of the most important outputs during the process of modernization in addition to national ideologies that is based on this ideal foundation and every rule, corporation and mechanism of this modern nation-state model obtain their legitimacies and existences from those epistemological approaches. Pluralist epistemological approaches that are the second axis build more pluralist basics due to the fact that they provide a limited role to the mind and experiment. For that reason, they represent pluralist and independent ideas and functions in the social and political field. These ideas which stand for the extent of the liberating of modernization might be based on overcoming the problems of the model of the nation-state. Key words: epistemology, modernism, the nation-state, nationalism