Tahrîm ve kerâheti birbirinden ayıran esaslar (Usûl ve fıkıh açısından bir çalışma)

Abstract

Bu araştırma, temellendirme yönüyle usûl'ü-l-fıkıh kitaplarına, uygulamayönüyle de fıkıh kitaplarına dayanan iki ana eksenli bir çalışmadır.Usûl'ü-l-fıkıh kitaplarına dayanan temellendirme eksenli kısmında; usûlcülerinteklifî hükümler arasında inceledikleri haram ile mekrûh arasındaki farkın nelerdenibaret olduğunu, bu kavramların birbirinin yerine kullanılıp kullanılmadıklarını, heriki kavramı ifade eden ilmî terimlerin hangileri olduğunu ve bu iki kavrama dayalıolarak belirlenen sınırların boyutunu inceleyeceğiz.Fıkıh kitaplarına dayanan kısmında ise usûl açısından yapılan araştırmanınuygulaması yapılarak dört fıkıh mezhebinde zikredilen ve haram ile mekrûhterimlerini barındıran bazı örneklere yer vereceğiz.Çalışmanın amacı, yukarıda dile getirilen problemlere çözüm getirmekleberaber, haram ile mekrûhu birbirinden ayıran ana temelleri ve fıkıhçıların bukaideleri ne oranda uyguladıklarını açığa kavuşturmaktır. Bu amaca ulaşabilmek içinbirçok yöntem kullandım ancak, bunlardan en belirgin olanı Hanefî ve Mütekellim IIusûlcülerin usûldeki yöntemini ve dört fıkıh mezhebinin fıkıhtaki yöntemini`karşılaştırmalı yöntem` ile ele almamdır.Çalışmanın vardığı en önemli sonuçlardan bazıları şunlardır; gerek haramayakın, gerekse helale yakın olan türleriyle mekrûh için iki farklı terim kullanılmaktaolup bu kavramların dayandığı ana ilkelere, özellikle Hanefiler tarafından tam olarakuyulmamaktadır. Aynı zamanda bu araştırma, haram ve mekrûhun birbirinden ayırtedilmesi için esas alınan önemli birçok prensibi ortaya çıkarmaktadır ki bunlarsayesinde İslam şeriatının temel maksatlarından olan ahlakın, âdâbın ve ibadetlerinen mükemmel şekilde korunması ve fıkhî meselelerin mezhep usûlü ile nasıl birbağlantı içerisinde olduğu tespit edilmektedir.

This study is based on two pillars: a thorough study based on the principles ofIslamic law (Usul al-Fiqh) on the one hand, and an applied study based on theIslamic law itself on the other. With regard to the first pillar, two of the defining laws(Ahkam Taklifiyya) are covered in this study the Prohibition (al-Tahreem) andAbhorrence (al-Karaha). The second pillar of the study comes as an applied study ofthe said two defining laws, citing examples and applications from the fourjurisprudential schools in which the terms of Prohibition and Abhorrence have beenmentioned. The purpose of the study is to highlight the foundations on which thedistinction between Prohibition and Abhorrence is predicated, and to show how farthese foundations are committed to by the jurists, in addition to answering somerelevant questions related to the study. Multiple methodologies have been used in theresearch, most notably the comparative approach between that of the Hanafis andthat of the Mutaklemeen. The main findings of the study are the number of termsused to denote the two types of the Abhorrence namely the `Markruh Tahreemi` andthe `Makruh Tanzihi`, and the lack of full adherence to the foundations that weredeveloped for these terms, especially in the Hanafi school of thought.The research also highlights additional foundations valid for the distinctionsbetween the two terms Forbidden and Abominable. Maqasid al-Shariah (Shariahgeneral objectives), the proper discharge of obligations, in addition to the consistencybetween the practical rules and their doctrinal origins, are at the top of thesefoundations