Polonya dilinde eylemlerin önekli ve öneksiz biçimlerinde anlam ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada Polonya dilinin öğrenimi ve öğretiminde en çok zorlanılan konulardan biri olan, eylemlerin başına gelen, onların anlamlarını değiştiren, dönüştüren önekler incelenmiştir. Polonya dilinde bu dil kuralı prefiksy / przedrostki czasownikowe veya czasowniki z przedrostkami / prefiksami biçiminde ifade edilmektedir. Farklı bir dil ailesinden olan Türkçe'de eylemlerin başına gelen herhangi bir önek olmadığından, Türkçe ile karşılaştırma yapılamamıştır. Dilimizde sadece adların ve sıfatların başına gelen önekler vardır, ki bunlar da yabancı kökenli sözcüklerdir. Polonya dilinde `do-, na-, nad(e)-, o - ob(e)-, od-, po-, pod(e)-, prze-, przy-, roz(e)-, u-, w(e)-, wy-, z(e) - (s-, ś-), za-` olmak üzere toplam on beş adet önek bulunmaktadır. Bunların bazılarının önleçle (ilgeçle) anlamsal ilişkisi vardır. Bir başka deyişle, önlecin (ilgecin) ada kattığı anlamla benzerlik gösterir. Konu incelenirken, bu ayrıntılara da yer verilmiştir. Sonuç bölümüyle birlikte dört bölümden oluşan bu çalışmanın I. bölümünde, farklı kaynaklardan dil tanımlarına yer verilmiş, dil ile insan, toplum, kültür arasındaki ilişkiden söz edilmiştir. Bunun yanı sıra, Polonya dilinin tarihi dönemleri ana hatlarıyla ele alınmış ve çeşitli kaynaklardan yararlanılarak, önekin tanımının nasıl incelendiğine bakılmıştır.II. bölümde önekli eylemlerle önemli bir bağı olduğu saptanan, dilde en az çaba yasası / ilkesi şeklinde ifade edilen dil kuralından söz edilmiştir. Çünkü yaptığımız inceleme sonucunda önekli eylemlerin önemli ölçüde sözcük tasarrufu sağladığı ortaya çıkmıştır. III. bölümde Polonya dilindeki önekler incelenmiştir. Eylemlere ne tür ek anlamlar kattıklarını ya da eylemlerin anlamlarını nasıl dönüştürdüklerini vurgulamak adına, önekli ve öneksiz eylemlerin anlamları bir arada verilmiştir. Her bir önekli eylem için örnek cümlelere yer verilmiştir.Sonuç bölümünde öneklerin cümle içindeki işlevine yönelik genel hatlarıyla bir değerlendirme yapılmış ve buna ilişkin olarak bir tablo sunulmuştur.

This study deals with the prefixes -one of the most demanding topics in the learning and teaching of the Polish language - which appear before verbs and change their meanings. In the Polish language, this linguistic rule is expressed as prefiksy / przedrostki czasownikowe or czasowniki z przedrostkami / prefiksami. As Turkish belongs to a different language family and does not possess prefixes attached to verbs, no comparison could be made between the two languages. In Turkish, there are only prefixes that appear before nouns and adjectives and these are all words of a foreign origin. In the Polish language, there are fifteen prefixes as `do-, na-, nad(e)-, o - ob(e)-, od-, po-, pod(e)-, prze-, przy-, roz(e)-, u-, w(e)-, wy-, z(e) - (s-, ś-), za-`. Some of these are prepositional ones. In other words, they function similarly as a preposition attached to a noun. As the topic is examined, these details have also been taken into consideration. In the first chapter of this study, which is comprised of four chapters including the conclusion, definitions of language have been given from different sources and the relationship between language and culture, society and humans has been touched upon. In addition, the historical phases of the Polish language have been outlined and the definitions of prefix have been discussed with respect to various sources. The second chapter deals with the least effort law which has been determined to have strong ties with the prefixed verbs in the Polish language. As a result of the analysis made in this study, it has been found out that prefixed verbs economise the number of words in a sentence.In the third chapter, examples in the Polish language have been examined. In order to emphasize what kind of additional meanings they attribute to verbs or how they transform the meanings of those verbs, the prefixed and non-prefixed verbs have been listed together. For each prefixed verb, sample sentences have been given.In the conclusion, an evaluation has been made concerning the functions of the prefixes in sentences in general terms and a chart regarding these functions has been given.