Mülksüz kadınların müşterekleşme mekânları; Diyarbakır Benusen Gecekondu Mahallesi çamaşır evi ve Filistin (Batı Şeria) Al-Fawwar Kampı meydan mimarlığı

Abstract

Ortadoğu coğrafyasını etkileyen savaşlar ve buna bağlı oluşan zorunlu göçler 'geçici' ve 'informal' yerleşim alanlarını yarattı. Bu Çalışmada incelenen mekân pratikleri, Diyarbakır'da, 1990'larda yaşanan köy boşaltmaları sonucu, zorla yerinden edilen halkın yaklaşık kırk yıldır ikamet ettiği Benusen Gecekondu Mahallesinde bulunan Kadın Çamaşır Evi ve 1948'den itibaren İsrail Devleti tarafından sömürgeleştirilen Batı Şeria'da kurulan Fawwar Kampında bulunan Kadın Merkezi, Kadın Meydanı'dır. Her iki alanın ortak noktası, muhafazakâr ve erkek egemenliğinin yıllardır hüküm sürmekte olduğu Ortadoğu coğrafyasında, kadınların mekânın tasarımı, inşa süreci ve sonrasında özne olduğu müşterek alanlar/kamusal alanlar olması bağlamında özgün bir mekânsallık örnekleriolmasıdır. Farklı coğrafyalarda Örneklenen müşterek alan pratikleri ile birlikte mekânı ve toplumu etkileyen tarihsellik, yerel,siyasi karar mekanizmaları ve ekonomik dinamikler irdelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda savaş, zorunlu göç ve kapitalist neoliberal ekonominin yarattığı işgal ve çitleme politikalarının yarattığı toplumsal ve mekânsal değişim-dönüşümün neden-sonuç ilişkisi, iki müşterek mekân pratiği üzerinden aktarılmaya çalışılacaktır. Günümüzde dayanışma ve paylaşıma dayalı müşterekleşme pratikleri Kapitalist ve sömürgeci hegemonik düzenin hızını düşürecek mücadele yöntemi olabilir mi?' Sorusu etrafında tartışma ve okumalar özetlenerek örneklenmeye çalışılmıştır. Her iki mekân deneyiminin kendi içinde özgün tarafı zorunlu göçle yerinden edilmiş mülkiyetsiz kadınların katılımcı yöntemle oluşturdukları ve kullandıkları müşterek mekânlar olmasıdır. Tarihsel süreç içinde kamusal mekân içinde varlığını/görünürlüğünü kaybeden kadının bu alanda kazandığı önemli bir kazanım mekânsallığı olarak görülebilir. Bu bağlamda erkek egemen sistemin ürünü olan kamusal alana alternatif, kadınların özne olduğu bu müşterek mekân pratikleri nasıl bir mekânsal dönüşümün habercisidir? Sorusu etrafında kamusal alan kavramının ve müşterekleşme kavramının tarihsel süreç içinde ortaya çıkış mirası aktarılacak. Mülkiyetsiz kadınların katılımcı planlama ve mimarlık yöntemi ile yarattığı müşterek mekân pratiklerinin; alternatif mekân/mimarlık üretim yöntemleri tartışmalarına bir katkı sağlayabilir amacı etrafında araştırma derinleşmiştir.Anahtar Kelimeler:Savaş, Kamp, Zorunlu Göç, Kadın, Kamusal Alan, Müşterek Mekân, Kent ve Gecekondu, Mahalle, Katılımcı Mekân Üretimi

The several types of forced migration in The Middle East's geography has created temporary and informal settlements. In this study, I am analyzing the spatial practices by comparing the Women's Laundry House located in Benusen Slum, Diyarbakır where its inhabitants were forcibly previously evicted from their villages in 1990s and The Women's Center, The Square projects at the Al-Fawwar Palestinian Refugee Camp in West Bank exist since 1948. Both spatial practices are unique examples of common space as they were designed and constructed and have been used by women in basically male-dominant geographies.Throughout these settlements and communities; I analysed the commoning practices are experienced as well the history. localities, political decision mechanisms and economical dynamics that affect the space and society. In this context, the cause-effect relationship of social and spatial changes that was created by conflict, forced migration and occupation resulted within the capitalist neoliberal economy and enclosure policies.The literature of commons has been reviewed around the question of `Nowadays, how the practices of commoning could be based on solidarity and sharing (that is a way of struggle) that could reduce the speed of capitalist and colonial hegemonic order?'' The common spaces are created with the use of participatory method by the women who had no property and were displaced by force migration. This is the the unique side of both of those settlements. These two examples are important achievements for the appropriation of space in which those women already lost their presence/visibility in public space. In this context, how those spaces commons which are appropriated by the women can make difference in the athe male - oriented spatial social order? The research focused on the investigation of how the practices of commons are created by dispossessed women in a participatory planning and architectural presentation that can contribute to the discussions of alternative space/architectural production methods. FKeywords: War, Camp, Forced Migration, Women, Public Space, Common Space, City and Slum, Neighborhood, Participatory Space Production