Teknoloji transferinde lisans anlaşmaları ve bir değerlendirme

Abstract

ÖZET Bu çalışmada teknoloji transferi kanallarından bir tanesi olan lisans anlaşmalarını ele aldık. Teknik ve teknoloji arasındaki ayırımı vurgulayarak teknolojinin kültürel bir boyutu olduğunu öne sürdük. Uygun teknolojinin eko nominin kaynaklarını etkin olarak harekete geçirecek ve iktisadi gelişmeyi hızlandıracak teknikler kümesinden oluştuğunu ifade etçik. Sanayileşmede teknoloji seçiminin önemini irdeledik ve sermaye yoğun İle emek yoğun teknolojileri, iktisadi gelişmede tarihsel boyutları ile ele aldık. Gelişmekte olan ülkelerde emeğin bol, sermayenin ise kıt bir üretim faktörü olması nedeniyle iktisadi gelişmede `ara` dönem olarak nitelenen be lirli bir süre için emek-yoğun teknolojilerin kullanılması gereğini ortaya koyduk. Bununla beraber iktisadi kalkınma ilerledikçe emek-yoğun teknoloji lerin yerini sermaye-yoğun teknolojilere terk ede'ceğini belirttik. Teknoloji üretme koşullarını gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için ayrı ayrı ele aldık ve gelişmekte olan ülkelerde, ekonominin belli bir ölçe ğe erişmemiş olması nedeniyle başarıya ulaşamadığını öne sürdük. Ekonominin _ ' talep yaratamaması durumunda, -teknoloji üretiminin gelişmekte olan ülkeler için kaynak israfına yol açacağını belirttik. Gelişmekte olan ülkelerin iktisadi kalkınmalarını gerçekleştirmek için ileri teknolojiye gereksinim duydukları ve kaynak tahsisinden tasarruf Sağlan ması amacıyla gelişmiş ülkelerden.teknoloji transfer etmeleri zorunluluğunu öne sürdük. Bununla beraber teknoloji pazarının oligopolcü yapıya sahip ol ması, gelişmekte olan ülkelerdeki kurum ve kuruluşların yeterli deneyim ve beceriden yoksun bulunmaları ve gerek gelişmiş ve gerekse gelişmekte olan ül kelerdeki hükümetlerin yasa'l ve idari tutumları nedeniyle teknoloji transfe rinin gelişmekte olan ülkeler açısından çeşitli başarısızlıklara yol açtığını ileri sürdük. Lisans anlaşmalârındaki kısıtlamaların, lisansı kullanan taraf için oluşturduğu sakıncaları ortaya koyduk ve teknoloji transf erinin başarı kazan masının, transfer edilen tekniklerin ülke koşullarına uyarlanması ile mümkün'm. - olabileceğini belirttik. Gelişmekte olan ülkelerdeki çevresel farklılıklar nedeniyle transfer edilen tekniklerin uyarlanmasında çeşitli güçlükler bulun duğunu ifade ettik ve bu nedenle gelişmekte olan ülkelerin teknolojiyi soğurma yeterliliğinin arttırılması gereğini öne sürdük. Türkiye'nin 1964-80 yılları arasında kullandığı toplam lisans sayısının oldukça düşük düzeyde kaldığını belirtmekle beraber belirli sektörlerde gereğin den fazla lisans kullanılmasının üretim ölçeğinin küçük kalmasına yol açtığını ve bu nedenle imalât maliyetlerinin yükselmesi sonucunu verdiğini, öne sürdük. Lisans anlaşmaları yolu ile transfer edilen teknolojinin Türkiye İmalat Sanayi üzerindeki etkilerini inceledik ve lisans kullanmanın sektöre! düzeyde yaratılan katma değer, toplam çıktı ve istihdam ile gerçekleşen hammadde har camaları ve ücretleri etkilemediğini ortaya koyduk. Emek verimliliği artışla rı ile lisans kullanma arasında da herhangi bir bağıntı bulunmadığını göster dik. Türkiye'deki imalat sanayi sektörlerinde modern teknolojinin yanında geleneksel teknolojilerin de yaygın olarak kullanılması nedeniyle transfer edilen teknolojinin yayılmasının (difüzyon) çok yavaş olduğunu öne sürdük. Siyah-beyaz T? cihazlarının imalatını konu alan lisans anlaşmalarında- ki kısıtlamalar ve bu sektörde gereğinden fazla lisans kullanılmış olması ne deniyle üretim ölçeğinin küç&k kalması sonucunda dışsal fayda yaratacak eko nomilerin gelişemediğini belirttik. Diğer yandan Türkiye'de siyah-beyaz TV teknolojisinin transfer edilmesinde oldukça geç kalındığım öne sürdük. Teknoloji transferi sonucunda oluşan` teknolojik, birikimin ölçülmesi amacıyla gerçekleştirilen uygulamalarda eldeki verilerin yeterli ve güvenilir olmayışı nedeniyle karşılaşılan güçlükleri ortaya koyduk ve daha. tutarlı sonuç ların elde edilebilmesi için veri toplama çalışmalarının iyileştirilmesi gere ğine işaret ettik. Japonya'nın hızla kalkınmasında yabancı teknolojileri uyarlama ve özüm leme çalışmalarındaki başarılarının nedenlerini ortaya koyarak, Türkiye'nin aynı düzeyde başarı elde edememesinin nedenlerini irdeledik. Sermaye birikimi nin ve iktisadi alt yapının yeterli düzeyde oluşması, eğitilmiş, nitelikli- VII insan gücünün bulunması ve âraştırma-geliştirme çalışmalarına önem verilmesi Japonya açısından üstünlükler sağlarken Türkiye'de bu koşulların eksikliğinin teknoloji transferini olumsuz yönde etkilediğini öne sürdük. Lisans anlaşmalarındaki. kısıtlamaların hafifletilerek lisansı kulla nan taraf lehine uygun şartların konulabilmesi', royalti ve ilgili mühendislik ödemelerinin en düşük düzeyde tutulabilmesi ve gereksiz tekniklerin transferi nin önlenmesi amacıyla firma yöneticilerinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendi rilmesi gereğine işaret ettik. Bunun için kamu kuruluşlarına, üniversitelere ve ilgili meslek örgütlerine görev düştüğünü belirttik.

VÎIÎ LICENSING AGREEMENTS IN TECHNOLOGY TRANSFER AND AN EVALUATION SUMMARY the. study deals with licensing agreements as a channel of technology transfer. The choice of technology for industrialization and the development of. technology generating conditions are taken into consideration in relation to a successful transfer of technology... The conceptual difference -between technique and technology is explained and.the cultural dimension of technology is emphasized. The conceptual dif ference between technique and technology becomes especially important in the. process of technology transfer from a' developed economy to a developing economy. Because technology is the product of economic and cultural, conditions, it pro duces changes in the new millieu and also, technology itself is subject to change. Therefore the technology transfer is a complex set of activities which involves diffusion, adaptation and assimilation. Appropriate technology is defined as the set of techniques which mobilizes economic resources efficiently and accelerates economic development. Appropriate technology is a -relative concept and it is only appropriate for a certain period of time and place. The appropriateness öf technology is deter mined by the economic, social and environmental conditions of a Country in which it is generated.: The, importance of technological choice in industrialization is taken - into consideration from a historical prespect ive of labour and capital inten sive technologies in economic development. Due to the abudance of labour and the scarcity of capital in developing countries, an `interim period` is pro-, posed in the process of economic development. During this period, labour intensive technologies are favoured instead of the capital intensive tech nologies. However, as economic development progresses, the low wage situation >-IX - will disappear and capital intensive technologies will become the bases for development, in the long run. The main issue in the choice of technology for a developing country is therefore, to make decisions for which technologies are to be employed for which industrial sectors during which phase of the economic development. Conditions for technology generation both in developed and developing countries ares studied and it is concluded that the small economic scale is the main cause for the generation of technology not being successful in deve loping countries. While research and development activities in a developed capitalistic economy are influenced by the market demands and forces, in. a developed socialistic economy it is directed by the decisions of the central planning organization and by the outcomes of the political considerations. How ever, since the economic and social organizations are different in developing countries and they are originated by the social and economic structure of un derdevelopment, research institutions, in developing countries have not been successful in technology generation. If the economy is unable, to create demand for generation of technology in developing countries, the activities of such institutions will be a waste of economic resources. Because advanced technology is an important factor in economic develop ment of developing countries, it is remarked that it is necessary to transfer technology from developed to developing countries in order to abstain from wasting resources in generating technologies that have been already generated. Due to the oligopolistic nature of the technology market, the absence of expe rience and skill of the organizations and institutions in developing countries, and the legal and administrative actions of the governments both in developed and developing countries, the technology transfer in developing countries has met with many failures. It is stressed that the success of technology transfer depends on a CŞfc successful adaptation of the transferred techniques to local conditions. Because **' of the ^environmental differences, it is remarked that the difficulties in :the- X adaptation of the transferred techniques to local conditions in developing countries can be overcome by increasing the technology absorption. capabilities. Restrictions for export and tie-in purchases are the most encountered clauses in licensing agreements. The main purpose of export restrictions is to protect the market share and the competitiveness of the licensor company. By tie-in purchases ön the other hand, the licence granting firms enjoy the privilege of controlling the production quantities, the quality of products, and the market position of the licensee. Tie-in purchases are also, the way of maximizing profits by overpricing the capital, and intermediate goods. It is explained that although Turkish firms are engaged in limited num ber of licensing agreements during the period of 1964-80, in some industrial.sectors, there are too many firms with licensing agreements that are all established in small scale where the manufacturing costs have been very high in comparison to international markets. It is indicated that during the years 1964-80, most of the licensing agreements in Turkey are concentrated in the machine tool industry and the licences employed in this.sector contained many export restrictions. Results of the transferred technologies through licensing agreements in the Turkish manufacturing industry are studied and it is shown that. licence employment does not influence the output, value added, employment, raw materials purchased, and annual wages and salaries in the industrial sectors. It is also, shown that there ise no significant correlation between licence employment and labour productivity increases. The labour productivity increases in the manufacturing industrial sectors in Turkey are mainly influenced by increases in scale rather than technological changes. It is concluded that existence' of traditional technologies along with modern technologies in the industrial sectors in Turkey, results a very slow diffusion of technology that is trans ferred.XI As a case study, Turkish TV manufacturing industry is studied and it is concluded that the technologies applied in the electronics sector in Turkey are backward- in comparison to the technologies in developed countries. This fact is also, true for the manufacturing technology of black and white TV in Turkey.. ' Due to the restrictions in the licensing agreements for black and white TV manufacturing and the employment of too many İicenging agreements in this sector, it is remarked that the production scale do not increase sufficiently and so the external economies are unable to flourish. Other examples of.unnecessary technology transfer through licensing agreements are also, observed in other industrial sectors. During 1964-76, technologies have been transferred to industrial sectors in Turkey through. licensing agreements such as cement, paper and food which are considered to have standardized technologies. The difficulties encountered due to the insufficiency and unrealibility of the data to measure the technological accumulation as a result of techno logy transfer, are explained and it is proposed that data collection activities should be improved in order to obtain better and more consistent results. It is pointed but, that technologies generated for developed economies, have characteristics which are not well suited to developing economies, because these characteristics are heavily influenced by the economic and social condi tions in the economy in which the technology is generated. `-* The reasons for a successful adaptaion and assimilation of foreign technologies in Japan are tried to be explained and the causes why Turkey has not attained the same level of success in technology transfer are discussed. The high rate of capital accumulation, the establishment of- XII -.. ? -??' -,; infrastructure, the existence of qualified manpower, and the emphasis on research and development activities constitute the advantages of Japan and it is claimed that the absence of these factors are disadvantages for Turkey in achieving a successful `technology transfer. The developed countries allocate their resources for research and production in sectors which have increasing return to scale in technological development and export the industries to developing countries that have diminishing return to scale. For this reason, developing countries must develop the: transferred foreign technologies and establish their own conditions of technology generation. ? In order to obtain a high benefit from technology transfer developing countries must accelerate the capital accumulation, develop infrastructure, achieve optimal production scale, establish qualified engineering, and increase technology absorption capabilities. It- is essential that the public institutions, universities and professional as sociatious should «©operate.. ^and;<!^#rtiinat&.iac activities to inform and instruct the firm managers about taking measures against the. disadvantages öf restrictions in licensing agreements, to minimize royalty and other engineering payments, and to avoid the transfer of unnecessary techniques. -/.;. Because industrialization is a major objective of developing countries for the attainment-of welfare of the peoples in such countries, the advancement of soiieate and the development of a technological base constitute one of thâ most important issues for Turkey:.. '