Ergenlerin denetim odaklarına ve algıladıkları ebeveyn çocuk yetiştirme tutumuna göre karar verme biçimlerinin incelenmesi:Darıca ilçesi örneği

Abstract

Bu araştırma; ergenlerin denetim odakları ve algıladıkları ebeveyn çocuk yetiştirme tutumu ile karar verme davranışları arasındaki ilişkiyi sınamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla katılımcıların denetim odakları, algıladıkları ebeveyn çocuk yetiştirme tutumu ve karar verme davranışları; cinsiyet, anne-baba eğitim durumu, aile gelir düzeyi, okudukları okul türü ve sınıf düzeyi değişkenleri açısından incelenmiştir.Araştırmanın örneklemini, 2008?2009 öğretim yılı; Kocaeli İli, Darıca İlçesindeki Neşet Yalçın Anadolu Lisesi, Gökşen Mustafa Yücel Lisesi, Deniz Yıldızları Anadolu Teknik Lisesi ve Lafarge Aslan Çimento Anadolu Teknik Lisesi Ortaöğretim Okulları'na devam eden; 811 kız, 644 erkek olmak üzere toplam 1455 lise öğrencisi oluşturmaktadır.Araştırmada ergenlerin denetim odakları ?Rotter İç-Dış Denetim Odağı Ölçeği?, algıladıkları ebeveyn çocuk yetiştirme tutumuna ilişkin veriler ?Ana-Baba Tutum Ölçeği?, ergenlerin karar verme davranışlarına ilişkin veriler ise ?Ergenlerde Karar Verme Ölçeği / EKVÖ? ile toplanmıştır. Ergenlerin cinsiyet, anne-baba eğitim durumu, aile gelir durumu, okudukları okul türü ve sınıf düzeyine ilişkin verilerin toplanması için ise, araştırmacı tarafından hazırlanan ?Kişisel Bilgi Formu? kullanılmıştır.Verilerin analizinde, Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Tekniği, Bağımsız Grup t testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) tekniklerinden yararlanılmıştır. Varyans analizi sonucunda, farkın kaynağını belirlemek amacıyla Scheffe ve Tamhane testleri kullanılmıştır.Araştırmada elde edilen sonuçlar, ergenlerin denetim odakları ile karar verme biçimlerinin alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Denetim Odağı Ölçeği toplam puanları ile öz saygı ve ihtiyatlı seçicilik alt boyutu arasında negatif yönde, umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler bulunduğu saptanmıştır.Anne-Baba Tutum Ölçeği Alt Boyutları ile Ergenlerde Karar Verme Ölçeği alt boyutları arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Bulgulara bakıldığında demokratik anne tutumu puanı yükseldikçe karar vermede öz saygı anlamlı şekilde düşmekte; umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde yükselmekte; koruyucu-istekçi anne tutumu puanı yükseldikçe ihtiyatlı seçicilik, umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde yükselmekte; otoriter anne tutumu puanı yükseldikçe karar vermede öz saygı ve ihtiyatlı seçicilik puanları anlamlı şekilde yükselmekte; umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde düşmekte olduğu görülmüştür.Demokratik baba tutumu puanı yükseldikçe karar vermede öz saygı puanları anlamlı şekilde düşmekte; ihtiyatlı seçicilik umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde yükselmekte, koruyucu-istekçi baba tutumu puanı yükseldikçe karar vermede umursamazlık ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde yükselmekte, otoriter baba tutumu puanı yükseldikçe karar vermede öz saygı ve ihtiyatlı seçicilik puanları anlamlı şekilde yükselmekte, umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma alt boyutu puanları da anlamlı şekilde düşmekte olduğu görülmüştür.Denetim Odağı Ölçeği toplam puanlarının cinsiyet, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu ve algılanan gelir düzeyi değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği görülmüştür. EKVÖ karar vermede öz saygı alt boyutu puanlarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği ancak ihtiyatlı seçicilik boyutunda kız öğrencilerin lehine, umursamazlık ve sorumluluktan kaçma boyutunda erkek öğrencilerin lehine, panik boyutunda kız öğrencilerin lehine fark bulunmuştur. EKVÖ karar vermede öz saygı, umursamazlık ve sorumluluktan kaçma alt boyutlarında anne eğitim düzeyi değişkenine göre farklılık bulunmuştur. EKVÖ öz saygı alt boyutu puanında baba eğitim durumu değişkenine; ilkokul mezunu olan grupla babası lise mezunu olan grup arasında babası lise mezunu olan grup lehine fark bulunmuştur. EKVÖ alt boyutlarına algılanan gelir düzeyi, okudukları okul türü ve sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık görülmüştür.Anahtar kelimeler: Denetim Odağı, ana-baba tutumu, karar verme, ergenlik

This research is performed in order to test the correlation between decision making behaviour and perceived parent manner of child care education and control focuses of teenagers.This research is conducted on 1455 students including 644 male and 811 female students studying in the high schools of Neşet Yalçın, Gökşen Mustafa Yücel, Deniz Yıldızları and Lafarge Aslan Çimento in Darıca Kocaeli fort he semestre 2008-2009.The data of control focuses of teenagers is gathered from ?Rotter İnterior-Exterior Control Focuses Scale (Rotter, 1966)? and the data of decision making behaviour of teenagers is gathered from ?Adolescent Decision Making Questionnaire/ ADMÖ (Çolakkadıoğlu, 2003) and the data of manner of child care education is gathered from ? parents attitude scale/ (Eldeleklioğlu, 1996) in this research. A ?Personal İnformation Form? is used to collect the data regarding gender of teenagers, education of parents, family income, school type and class levels of teenagers.To analyse the information Pearson Moment Cross-Sectional Correlation Tecnigue, İndependent Group T-Test and One Way Variance Analysis (ANOVA) are used. As a result of variance analysis scheffe and tamhane tests are used to determine the source of difference.Outcomes of the research indicate that there is significant correlation between control focuses of teenagers and subsectıons of making decision behaviours.A significant correlation is found between total points of control focus scale and self respect and subsections of deliberate selectivity in negative way and with panic subsection, apathy in positive way.A significant difference is found between parents attıtude scale and subsectıons of teenager making decision scale.In point of findings; It?s clearly seen that as the point of democratic mother attıtude increase, self- esteem on making decision is decreasing and the points of subsection of panic and blowing off. Are increasing significantly. As the points of protective ambitious mother attıtude increase, the points of panic and subsection and blowing of fare significantly increasing; as the points of unpermissive mother attıtude ıncrease, the points of self- esteem and deliberate selectivity on making decision are significantly increasing and the points of panic and subsections of blowing of fare significantly decreasing. İt?s seemed that; As the points of unpermıssıve father increase,self-esteem points on making decision are significantly decreasing and the points of deliberate selectivity and subsection of panic and blowing off are significantly increasing; As protective- ambitious father attıtude points increase subsection of blowing off points are significantly increasing. As the unpermıssıve father attude points increase, self-esteem and deliberate selectivity points are significantly increasing, panic and subsection of blowing off points are significantly decreasing.Total points of control focus scale depend on gender, mother?seducation level, father?s education level, and perceived level of income aren?t shown significant discrepancy. EKVÖ aren?t shown significantly discrepancy subsection of self-esteem, on making decision depend on gender variance. It is shown discrepancy ın that favour of female students ın terms of deliberate selectivity, ın favour of male students ın terms of blowing off and apathy and in favour of female students ın terms of panic.EKVÖ; According to variance of mother?s education level on subsection of blowing off and apathy, self-esteem in making decision are shown discrepancy. EKVÖ;According to father?s education level in the subsection points of self-esteem, ıt?s shown discrepancy ın favour of the group whose father high school graduate between the group whose father is high school graduated and the group whose father is primary school graduate according to the level of income that is perceived to the subsection, school type and class level are shown significant discrepancy.Key Words: Locus of control, parent manner, decision making, teenager.