Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları

Abstract

Medeni Kanunumuzda Vakıflar, ?? gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır? şeklinde tanımlanmıştır.Bir malvarlığının bütünü veya gerçekleşmiş ya da gerçekleşeceği anlaşılan her türlü geliri veya ekonomik değeri olan haklar vakfedilebilmektedir. Kanunla kurulan vakıflarda bütçenin belirli bir oranı özgülenmektedir.Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen nite¬liklerine ve Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlâka, milli birliğe ve milli menfaatlere aykırı olan ya da belli bir ırk veya cemaat mensuplarını destek¬lemek amacıyla vakıf kurulamayacağı yine Medeni Kanunumuzda belirtilmiştir.Medeni Kanuna göre, gerçek kişiler ve tüzel kişiler vakıf kurma hakkına sahiptir. Vakıf kurma hususuna ilişkin olarak devletin vakıf kurup kuramayacağı konusu tartışılmakla birlikte, devlet, yürürlükte olan kanunlar ve çıkaracağı kanunla vakıf kurabilmektedir.Vakıf kurma iradesi, resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Vakıfların tüzel kişilik kazanmaları ise vakfın yerleşim yeri asliye hukuk mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile gerçekleşir. Vakıf `noterlikçe re'sen düzenlenen resmi senetle` kurulmaktadır. Bu nedenledir ki vakıf kurulabilmesi için vakıf kurma iradesinin resmi senede bağlanması gerekmektedir. Resmî senetle vakıf kurma işleminin temsilci aracılığıyla yapılması, temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olmasına ve bu belgede vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirlenmiş bulunmasına bağlıdır.Resmi senette, vakfın amacının, organ¬larının, amaca tahsis edilen malvarlığı değerlerinin, örgütünün, ikametgâhının ve isminin belirtilmesi gerekmektedir. Vakıf senedinin içeriğinde yer alması gereken bu unsurların, vakfın ölüme bağlı tasarrufla kurulması halinde vasiyetname metninde de bulunması gerekmektedir. Bununla birlikte vakfın amacının belirli niteliklere sahip olması gerekmektedir. Vakfın amacının belirli olması, sürekli nite¬lik taşıması, yasak amaçlardan ve imkânsız olmaması gerekmektedir. Vakıf amacının gerçekleşmesinde yararlanılacak ekonomik ve parasal değerlerin, vakfedenin malvarlığından ayırt edilerek vakıf tüzel kişiliğinin hak ve eylem ehliyetine bırakılması gerekmektedir. Buna özgüleme denir.Vakfedenin sağlığında hüküm doğurmak üzere kurulan vakıflarda vakıf kuranın tam fiil ehliyetine sahip olması gerekmektedir. Vakfın, ölüme bağlı tasarruf yolu ile kurulması halinde vakıf kuranın vasiyetname yapma ehliyetine sahip olması gerekmektedir. Tüzel kişiler açısından ise tüzel kişinin organlarının vakıf kurma hususunda yetkili olması gerekmektedir.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının ne şekilde kurulacağı, kuruluş yasasında belirtilmiştir. Yasa ile kararlaştırılarak il ve ilçe yönetimlerince kurulan vakıflar hakkında kendi kuruluş yasalarının yanında Türk Medeni Kanun Hükümlerine göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tüzük hükümleri de geçerlidir.Vakıf senedi, vakfın hukuki dayanağıdır. Vakıf faaliyetlerinin düzenli bir biçimde yürütülmesi için kanunda belirtilen unsurların vakıf senedinde bulunması zorunludur. Bununla birlikte vakfın hayata geçirilmesi ile birlikte ortaya çıkabilecek uygulamaya yönelik muhtemel sıkıntıları ortadan kaldıracak olan zorunlu unsurların açık ve net olarak yazılması gerekmektedir. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıf1arının vakıf senedi Medeni Kanun'un hükümlerine uygun olarak hazırlanır ve onaylatılır.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının çalışma şekli Medeni Kanuna göre oluşturulan vakıflar hakkındaki tüzük hükümleri ve kuruluş kanununda sayılı hükümler çerçevesinde gerçekleşmektedir. Vakıf, vakıf senedinde yer alan vakıf organlarınca kanunda sayılan hükümler doğrultusunda işletilir. Vakıf senedi, mahallin en büyük mülki idare amiri tarafından Medeni Kanun'daki hükümlere göre tescil ettirilir. Vakıf senedinde vakfın organları, amacı, bu amaca tahsis edilen mallar ve haklar, vakfın teşkilatı, ikametgâhı ve ismi belirtilir.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanununda belirtildiği üzere vakfın gelirleri; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan aktarılacak miktardan, mahalli idare bütçelerinden ayrılacak %2 oranında ödenek, her nevi fitre, zekat, kurban derileri ve bağırsak yardımlarından, işletme ve iştiraklerden elde edilecek gelirlerden ve diğer gelirlerden oluşur. Miktarı belirtilerek vakfın amacı doğrultusunda kullanılması kanun gereği olan kamu gelirlerinin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına özgülendiğinin göstergesidir.Vakıf gelirlerinin, kurulduğu il veya ilçe sınırları kapsamı içerisinde ve kanunda sayılı niteliklere sahip kişilere yardım amacı ile kullanılması gerekmektedir.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu müfettişlerince ve Vakıflar Genel Müdürlüğü müfettişlerince denetlenmektedir.En önemli sosyal yardım ve himaye kuruluşu olan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğünün yurt çapında sürdürdüğü yardım faaliyetleri ile sosyal güvencesi olmayan yoksul, kimsesiz, muhtaç ve düşkün vatandaşlara ve istihdam odaklı mesleki eğitim ve proje destekleri ile işsiz, eğitimsiz vatandaşlara ilişkin devletin sosyal sorumlulukları yerine getirilmektedir. Burada Sosyal devlet olmanın gerekliliği ortaya çıkmaktadır.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Fakru zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlar ile gerektiğinde her ne suretle olursa olsun Türkiye'ye kabul edilmiş veya gelmiş olan kişilere yardım etmek, sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak, sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmek üzere kurulmuştur. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ile toplumda sosyal güvenlik sistemi dışında kalan, çalışmayan ve muhtaç durumda olan kesimin sosyal güvenliği sağlanmaktadır.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının kendi amaçları doğrultusunda iktisadi işletmeler açabilmeleri, vakıf yönetimince Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fon Sekreterliği'ne konu ile ilgili müracaatta bulunulmasına ve müracaatın kabulüne bağlıdır. Buna göre; iktisadi işletmesi bulunan vakıflar kurumlar vergisi mükellefi olarak sayılmakta iken, iktisadi işletmesi bulunmayan vakıflar, kurumlar vergisi mükellefi değildirler. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları Medeni Kanun'a tabidirler. Bu nedenle kurum olarak kendi faaliyetleri neticesinde elde ettikleri gelirden dolayı kurumlar vergisine tabi değildirler.Vakıfların vergi muafiyetlerinin olmasının yanında, vakıflara yapılacak bağışların da vergiden muaf olmaları söz konusudur. Dolayısıyla bağış yapanlar açısından da vergi muafiyeti söz konusu olmaktadır. Ayrıca Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılan yardım ve bağışlarda kurumlar ve gelir vergisi matrahından indirilebilme imkânı mevcuttur. Gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapacakları bağış ve yardımların tamamını makbuz ile belgelendirilmek suretiyle gelir ve kazançlarından düşülebilmektedir.Vakfın amacının gerçekleşmesinin olanaksız hâle geldiği ve değiştirilmesine de olanak bulunmadığı takdirde vakıf kendiliğinden sona erer ve mahkeme kararıyla sicilden silinir. Yasak amaç güttüğü veya yasak faaliyetlerde bulunduğu sonradan anlaşılan veya amacı sonradan yasaklanan vakfın amacının değiştirilmesine olanak bulunmazsa; vakıf, denetim makamının ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine duruşma yapılarak dağıtılır. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları Kanunla kurulduğundan çıkarılacak farklı bir kanunla da vakıfların varlığına son verilebilecektir. Vakfın sona ermesi üzerine vakıf kaydı mahkeme sicilinden silinir. Vakfın sona erdiği hususu ayrıca merkezi sicile de kaydedilir ve Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Resmi Gazetede ilân olunur.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları ?Sosyal Devlet? Anayasal ilkesi açısından değerlendirildiğinde; ?Sosyal Devlet?in gerçekleşmesi için Sosyal Hakların tesisinin sağlanması gerekmektedir.Sosyal Haklar vatandaşa ?Sosyal Devlet? ilkesi gereğince sağlanması gereken haklar niteliğinde olup, bunun neticesinde vatandaşın söz konusu hakların sağlanmasını talep etme hakkının varlığından söz edilebilecektir.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları özel hukuk tüzel kişisi statüsünde olduğundan yapılacak yardımlar hak niteliğinde olmayıp, kaynaklarla sınırlı olduğu için vatandaşın talebinin reddi halinde bu talebinin yerine gelmesi için dava açma hakkı bulunmamaktadır.Anayasamızda belirtilen sosyal hukuk devleti olmanın gerekliliği olan muhtaç durumda bulunan vatandaşlara yardım faaliyeti, devletin sosyal sorumluluklarını yerine getirmesinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının önemini göstermektedir.ANAHTAR SÖZCÜKLER: Vakıf, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Sosyal Devlet, Sosyal Güvenlik.

Our Civil Code defines Foundations as `...the legal entities of groups of assets, established by natural or legal entities that allocate sufficient assets and rights for a certain and continuous purpose`.Either the whole of an asset or rights, which have an economic value or have already realized or to be realized incomes, can be dedicated. A certain proportion of the budget is allocated in foundations established by law.It is also stated in our Civil Code that foundations with purposes contradicting with the Constitutional qualities of the Republic, with the fundamental principals of the Constitution, with laws, ethics, national unity and national interests, and with purposes of supporting a certain race or the members of a certain community can not be established.According to the Civil Code, both natural and legal entities have the right of establishing foundations. Although it is argued, in terms of foundation establishment, whether the state can establish foundations, the state can establish foundations through the laws in force and the laws it will enact.The intent of establishing a foundation is declared through formal deed or through testamentary disposition. As for the incorporation of foundations, this is carried out by having the foundation registered to the registry kept before the civil court of first instance of the settlement the foundation is established in. Foundation is established through an `official deed prepared ex officio by notary`. It is for this reason that the intent for establishing a foundation has to be indentured with an official deed. Carrying out the procedures of establishing a foundation through an agent with formal deed, is subject to have a power of attorney being granted through a certificate, in which the purpose of the foundation and the assets and rights to be allocated are specified, prepared by the notary.The purpose, organization, residence, organs and the name of the foundation, and the values of the allocated assets have to be indicated in the formal settlement deed. In case that the foundation is established with testamentary disposition, these elements required to be included in the settlement deed also have to be covered in the text of the testament. In addition to this, the purpose of the foundation has to be of certain qualities. It is required that the purpose of the foundation is not prohibited or impossible, is specific and has a continuous nature. It is also required that the economic and monetary values to be utilized for the realization of the purpose of the foundation are to be separated from the wealth of the dedicator and assigned to the right and acting capacity of the legal entity. This is referred to as allocation.For foundations that are founded to be effective in the lifetime of the dedicator, the dedicator is required to have full capacity to act. In case the foundation is established by means of testamentary disposition, the dedicator is required to be qualified to write a will. In terms of legal entities, the organs of the legal entities are required to be authorized in establishing foundation.The way with which Social Assistance and Solidarity Foundations are to be established is specified in the establishment law. For foundations established by provincial and local administrations by being resolved as per the law, the provisions of the Regulations on Established Foundation as per the Provisions of Turkish Civil Code apply, as well as the foundations' own laws of establishment.Foundation deed is the legal basis of foundations. In order to ensure that the activities of the foundation are carried out orderly, the elements indicated by law are required to be covered within the foundation settlement deed. In addition, the essential elements that will negate the possible application-oriented inconveniences that may arise with the realization of the foundation are to be specifically and clearly written. Foundation deeds of Social Assistance and Solidarity Foundations are prepared and approved pursuant to the provisions of the Civil Code.The way of operation of the Social Assistance and Solidarity Foundations are shaped as per the provisions listed in the establishment law and the provisions of the regulations on foundations as per the Civil Code. Foundations are operated by the organs of the foundation included in the foundation deed and in line with the provisions stipulated by law. Foundation deed is registered by the highest local authority as per the provision in the Civil Code. Organs, organization, residence, name and the purpose of the foundation and the assets and rights allocated for this purpose are indicated in the foundation deed.As it is indicated in the Social Assistance and Solidarity Encouragement Law, the income of foundations consists of the amount to be transferred from the Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund, a 2 % allocation from the budgets of local administrations, all kinds of charities, alms, supplies of sacrificed animals, incomes to be obtained from businesses and investments and other incomes. The indication that public revenues are allocated to Social Assistance and Solidarity Foundations is that these revenues are specified in amount and utilized in line with the purpose of a foundation.Incomes of foundations are to be utilized with the purpose of aiding those who are eligible as per the law and who fall into the scope of the boundaries of the province or county the foundation is established in.Social Assistance and Solidarity Foundations are audited by the inspectors of the Prime Ministry State Auditing Board and the General Directorate of Foundations.Social responsibilities of the state towards unemployed and uneducated citizens are carried out by means of the nationwide aiding activities carried out by the most important social assistance and granting board, the General Directorate of Social Assistance and Solidarity, in terms of vocational education and support projects intended for the poor, solitary, indigent and needy with no social securities. The necessity of being a social state manifests itself at this point.Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund has been established for the purpose of aiding the citizens, and when necessary anyone who came and allowed to come to Turkey, that are in need and that suffer from extreme poverty, ensuring fair distribution of income by taking measures that strengthen social justice, and encouraging social assistance and solidarity. By means of the Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund, the social securities of those who are unemployed, in need and are not included in the social security system in the community are ensured.Establishment of commercial enterprises by the Social Assistance and Solidarity Foundations in line with their own purposes is subject to the application of the administration of the foundation to the Secretariat General of Social Assistance and Solidarity Fund, and to the approval of such application. According to this, while foundations having their own commercial enterprises are deemed as corporate taxpayers, foundations that do not have their commercial enterprises are not. Social Assistance and Solidarity Foundations are subject to the Civil Code. For this reason, they are not deemed as corporate taxpayers for the incomes they obtain in consequence of their actions.Besides the tax immunity granted to foundations, also the donations to be made to foundations are exempted from taxing. Therefore, an exemption from tax also for the donators is available. There is also the possibility to deduct the grants and donations made to Social Assistance and Solidarity Foundations from the base of income tax. Provided that they certify the whole grants and donations they make to Social Assistance and Solidarity Foundations, payers of income or corporate taxes can deduct these amounts from their incomes and revenues.In case when the purpose of a foundation becomes impossible to be realized and can not be changed, the foundation ceases to exist automatically and removed from the registry with a court decision. Also, if there is no possibility to change the purpose of a foundation that is understood to be following a prohibited purpose or performing prohibited actions, or a foundation, the purpose of which is prohibited after its establishment, such foundation is annulled with the application of the auditing authority or the public prosecutor. As Foundations of Social Assistance and Solidarity are established by law, their existence can also be ceased with a different law to be enacted. Once a foundation ceases to exist, its entry in the registry is removed with court decision. The matter that a foundation is ceased is also recorded on the central registry and it is announced in the Official Gazette by the General Directorate of Foundations.Considering Social Assistance and Solidarity Foundations in terms of the constitutional principle of `Social State`, it is clear that achieving the establishment of Social Rights are necessary for ensuring the `Social State`.Social Rights are the rights to be provided to the citizens in accordance with the principle of `Social State`, and consequently it is possible to assert that citizens have the right to claim such rights to be provided.However, since Social Assistance and Solidarity Foundations have a status of being private legal entities and the donations to be made are not deemed as rights but sources of the foundations, in case when a citizen's claim is rejected, the citizen do not have to file a case in order to see such claim is fulfilled.As the requirement of being a social state as indicated in our Constitution, the act of supporting the citizens who are in need, exhibits the importance of Social Assistance and Solidarity Foundations in the fulfillment of the social responsibility of the state.KEYWORDS: Foundation, Foundations of Social Assistance and Solidarity, Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund, Social State, Social Security.