Şibanî Tarihi-Benâî`nin Şibanî-namesi

Abstract

XVI. yüzyıl başında Deşt-i Kıpçak'ta Kazakların baskısına dayanamayan Şibanî Han liderliğindeki Özbekler güneye yöneldiler. Timurlu Devleti'nin topraklarını ele geçirip yeni bir devlet kurdular. Özbeklerin lideri Şibanî Han, fethettiği topraklardaki kültürel değerleri de devraldı. Birçok sanatçı ve alim onun etrafında toplandı. Şibani Han hayatı ve faaliyetlerini kayıt altına alınmasına özellikle önem vermiştir. Himayesi altına aldığı şair ve alimleri bazılarını tarihini yazmakla görevlendirmiştir. Böylece Şibanî Han'ın soyu ve siyasi faaliyetlerini anlatan pek çok eser ortaya çıkmıştır. Ülkemizde Maveraünnehr Şibanîlerinin ilk dönemine ait kitapların çok azı yayımlanıştır. Anonim Şibanî-nâme ve Muhammed Salih'in Şibanî-namesi üzerine çeşitli çalışmalar yapılıp yayınlanmıştır. Fakat Benâî'nin eseri hakkında çalımalar yetersizdir. Farsça olan kitabın Türkçe'ye bir çevirisi yoktur. Bu çalışma, Şibanî-name'nin Çağatayca tercümesinin transkripte edilip değerlendirilmesiyle bu alana katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Benaî'nin Şibanî-namesi, XVI. Yüzyıl başında Maveraünnehr ve Harezm tarihine dair önemli bilgiler içermektedir. Şibanî Han'ın hayatı ve siyasi faaliyetleri hakkında bir çok konuya açıklık getirmektedir.

In the early 16th century, Uzbeks led by Shibani Khan who could not bear the pressure of the Khazaks emigrated and settled the territory of the Timurids and here, they established a new state. They as winners also took over the culture of the regions they seized. Local artists and scholars began to work for Shibani Khan. Khan specially emphasized to record their actions. Some of the poets and scholars under his patronage were tasked with writing his life. Thus, many works spoke of Khan's descendants and political activities. In Turkey, very few works which mentioned the first period of Transoxiana Shibanies were published. Some of these are Shaybani-nameh of Mohammed and Anonymous Shaybani-nameh . But Benai's work was not studied much. The original language of the book is Persian and it has not been translated into Turkish up to the present. In this work, we aimed to transcribe and criticize this book. Shibaniname of Benai contains important information on the history of Transoxiana and Khorezm in the early 16th century, and defogs many matters about the life and actions of Khan.