Türkiye`de işçilerin özyönetim deneyimi: Diren Kazova Kooperatifi ve Özgür Kazova Tekstil Kolektifi

Abstract

İşçi özyönetimi, Türkiye işçi sınıfı tarihi için yabancı olmayan ancak Türkiye'deki mevcut sınıf mücadelesinde de hiçbir zaman yeteri kadar ön plana çıkmamış bir sınıf politikası olmuştur. Kazova deneyiminin ortaya çıkışı ise Türkiye'deki güncel işçi sınıfı mücadelesi içinde önemli bir an olarak işçi özyönetiminin geçmiş mirasını yeniden canlandırmıştır.Kazova işçilerinin direnişi Kazova Tekstil Fabrikası'nın kapanması sonucu ücret ve tazminat alacakları talebiyle Şubat 2013'te başlamıştır. Birkaç ay sonra ise işçilerin direnişi, özyönetim uygulamalarının yolunu açacak olan fabrika işgaline dönüşmüştür. Günümüzde, Kazova işçi özyönetimi, Şubat 2014'teki bölünme nedeniyle, Diren Kazova Kooperatifi ve Özgür Kazova Tekstil Kolektifi tarafından temsil edilmektedir. Bu tez çalışması, işçi özyönetiminin yeniden ortaya çıkışını ve işleyişini açıklayan ana faktörlere eğilmektedir. Bu bağlamda, Kazova işçileriyle yapılan görüşmeler özyönetimin gelişimine ve iç dinamiklerine ışık tutmaktadır. Bunun yanında, saha araştırması verileri 2000'li yıllarda dünya çapında önde gelen işçi özyönetimi örneklerinin yaşandığı Arjantin'deki deneyimlerle Kazova deneyiminin karşılaştırılmasıyla tamamlanmaktadır. Bu karşılaştırma özellikle Kazova işçi özyönetiminin evrenselliğini ve farklı özelliklerini aydınlatmayı amaçlamaktadır. İki Diren Kazova işçisi, üç Özgür Kazova işçisi ve dört sendikacıyla odak grup görüşmeleri ve derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca görüşmelerden biri 1970'lerde Türkiye'deki özyönetim deneyimlerinde yer almış eski Yeraltı Maden-İş Sendikası Genel Başkanı'nı içermektedir.Sendikacılarla yapılan görüşmeler sadece Türkiye'de yaşanmış işçi özyönetimi pratiklerinin çoğuna sendikaların öncülük etmesi nedeniyle önemli olmamaktadır, aynı zamanda sendika-özyönetim ilişkisini anlama konusunda önem taşımaktadır. Bu bağlamda, sendikacılarla yapılan görüşmeler sendikalarda önemli bir konu olmaya devam eden işçi katılımı ve denetimi sorunuyla ilgili bir araştırma konusunu da içermektedir. Görüşmelerden elde edilen veriler ve yapılan karşılaştırmalı analiz, Kazova işçi özyönetiminin Arjantin'deki işçi özyönetimi deneyimleriyle önemli benzerlikler taşıdığını göstermektedir. Bu deneyimlerin ortak özellikleri genel olarak işçileri direnişe iten nedenler ile işçilerin işyerini işgal etme ve işyerini yönetme başarıları şeklinde görülmektedir. Kazova deneyiminin farklı özellikleri ise genel olarak güçlü bir sınıf hareketinin yokluğuna bağlı olmaktadır. Bu nedenle, Kazova işçi özyönetiminin ortaya çıkışı ve gelişimi, organize ve koordine olmaktan ziyade büyük oranda kendiliğinden ve tesadüfi olarak değerlendirilebilir. Bu tez çalışması kavramsal ve kuramsal çerçeveye sahip giriş bölümüyle başlamaktadır. Giriş bölümünü ikinci bölümde araştırmanın metodolojisi ve üçüncü bölümde odak grup ve derinlemesine görüşme verileri izlemektedir. Sonuç bölümünde ise araştırmanın genel bir analizi yer almaktadır.

Turkey's working class history is no stranger to workers' self-management, even though this class policy has never occupied sufficiently the forefront of the class struggle in Turkey. The emergence of the Kazova experience as a key moment in Turkey's contemporary working class struggle has revived the past legacy of workers' self-management.Kazova workers' resistance set off with workers' attempt to reclaim salaries and compensations following the closure of Kazova Textile Factory, in February 2013. In a matter of a few months, workers' resistance escalated into a factory occupation, which eventually paved the way for self-management practices. In its current form, the Kazova workers' self-management is represented by Diren [Resist] Kazova Cooperative and Özgür [Free] Kazova Textile Collective due to the split of this movement in February 2014.This thesis study looks at the main factors that explain the re-emergence of workers' self-management and its inner-workings. In this connection, interviews with Kazova workers shed light on the development and internal dynamics of self-management. The fieldwork data are complemented with a comparative study of the Kazova experience and the Argentine experiences as a leading global example of workers' self-management in 2000s. This comparison is particularly aimed at elucidating both the universality and peculiarity of Kazova workers' self-management.Focus group and in-depth interviews are conducted with two workers of Diren Kazova, three workers of Özgür Kazova and four trade unionists. Interviews also include one with former President of Yeraltı Maden-İş [Underground Mining Workers] Union who took part in Turkey's self-management experiences in the 1970s. Interviews with unionists are important, not only because most of Turkey's self-management practices were led by trade unions, but also in terms of understanding the relation between trade union and self-management. In this connection, these interviews also include a particular research concern, which has to do with the fact that the problem of workers' participation and control in trade unions remains to be an important issue.The data from interviews and comparative analysis suggest that the Kazova workers' self-management bears significant resemblances to the Argentina's workers' self-management experiences. Commonly shared traits of these experiences generally speak to the root causes of workers' resistance, workers' success in occupying the workplace and managing the workplace. In turn, the peculiarity of the Kazova experience generally lies in the absence of a strong class movement. Therefore, Kazova's emergence and development can be greatly attributed to spontaneous and fortuitous rather than strongly coordinated and organized mechanisms.This thesis study sets out with an introductory chapter that addresses the main conceptual and theoretical framework, which is then followed by a second on the research methodology and a third on focus group and in-depth interview data. The concluding chapter provides an overall analysis of the research.