Gurban Gali Halidî`nin Tevârih-i Hamse-i Şarkî adlı eserinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma etnograf, tarihçi, dil-bilimci ve din âlimi Gurban Gali Halidî'nin Tevârih-i Hamse-i Şarkî adlı eserinin genel bir değerlendirmesine ilişkindir. Türkistan Aydınlarından olan yazar, 19. yüzyılda doğmuş, babasının ticarî işlerinden ve kendi ilgisinden kaynaklı olarak seyahatler gerçekleştirmiştir. Bu gezilerinde Türkistan'a, Avrupa'ya, Osmanlı Türkiyesi'ne, Çin'e ve Rusya'ya dair çok önemli bilgileri, Tevârih-i Hamse-i Şarkî adlı bu hacimli eserinin içerisinde toplamıştır. Eser, kültürel ve fikrî yapı, şecereler, edebiyat, folklor, tarih, etimoloji, yer-sular, dünyayı etkileyen gelişmeler, siyaset, din ve ekonomi gibi birçok alanda bilgiyi ihtiva eder. Aynı zamanda, Türk Edebî Dili'nin ortaklaşma eğiliminde olduğu bir dönemde yazılması sebebiyle, Tevârih-i Hamse Türk Dili'nin güzel bir örneğini teşkil etmektedir.

This study relates to a general evaluation of the work of the ethnographer, historian, linguistic scientist and religious scholar Gurban Gali Khalidi, Tevarih-i Hamse-i Sharki. The writer, who is from Turkestan's intellectuals, was born in the 19th century and travelled based on his father's commercial affairs and his own interests. In this trips he gathered important informations about Turkestan, Europe, the Ottoman Empire, China and Czarist Russia in this sizable work called Tevarih-i Hamse-i Sharki. The work contains informations many fields such as cultural and intellectual structure, dynasties, literature, folklore, history, etymology, geography, developments affecting the world, politics, religion and economy. At the same time, Tevarih-i Hamse is a good example of Turkish Language, because it was written in a period when the Turkish literary language was in a tendency of union.